Nerešena misterija Nemanjinog dvora

DRVENI dvor Stefana Nemanje, nalik na šumsku kućicu iz ruske bajke, kako je prikazan u seriji "Nemanjići" samo je umetnička interpretacija jedne klimave naučne hipoteze, kažu istoričari i arheolozi specijalizovani za srednji vek.

Pročitajte još: Venčac krije dvor iz doba Nemanjića (Foto)

Problem je što ni oni ne znaju pouzdano kako je Nemanjina rezidencija izgledala, jer nijedan dvor Nemanjića nije pronađen!

- Nemanjin dvor nije bio šumska vikendica, već ozbiljna državna institucija. Nemanja je bio civilizovan čovek, pregovarao je s vizantijskim carem Manojlom na grčkom i uspevao da parira i njegovoj lukavoj diplomatiji i vojnoj sili. Nemanjina deca učila su jezik imperije, naslednice Rima, na istom dvoru, gde su se nalazili, današnjim terminima, generalštab i državna administracija. Nemanja nije skorojević, on uvek naglašava da pripada lozi starih srpskih vladara od kojih su neki bili u rođačkim vezama s vizantijskom carskom porodicom. Sve su to razlozi zbog kojih znamo da sigurno nije živeo u šumskoj kolibi - kaže prof. dr Siniša Mišić, šef Katedre za istoriju srpskog naroda u srednjem veku sa istorijskom geografijom na Odeljenju za istoriju beogradskog Filozofskog fakulteta.

Pročitajte još: Mineralno blago nemanjićke Srbije

- Interpretacija da su dvorovi Nemanjića od drveta zasniva se na rečenici vizantijskog hroničara iz 12. veka da su Vizantinci tokom rata sa Srbima spalili dvor u prestonom Rasu. Drvo je neizbežno korišćeno i u svim zidanim objektima tog doba, pa je u najmanju ruku jednako verovatno da je taj dvor bio od kamena. Teško je zamisliti da Nemanja koji vlada prostorom od Cetine do Bojane i od Jadrana do Valjevskih planina i Rudnika živi u baraci, a zida monumentalne zadužbine, utvrđene manastire Đurđeve stupove i Studenicu - kaže dr Dejan Radičević, docent na Odeljenju za arheologiju beogradskog Filozofskog fakulteta.

On podseća da se u predanju o Nemanji insistira da je on baštinik stare velike srpske države.

Pročitajte još: "NEMANjIĆI" IZAZVALI ŽUČNU POLEMIKU: Otkud Nemanji "bre" i "petlja"

U episkopskoj crkvi Svetog Petra i Pavla u Rasu Nemanja je sa plemstvom donosio najviše odluke

- Nevolja je što nema mnogo pisane istorije o tom vremenu, a arheološka istraživanja srpske države od 7. veka do Nemanje skoro da i ne postoje. Naročito na teritoriji današnjih država Hrvatske, Bosne i Hercegovine, Crne Gore, gde je njena izvorna teritorija. Zbog ograničenosti pisanih izvora samo arheologija može da otkrije nove podatke o srpskoj srednjovekovnoj državi, uključujući one o rezidencijama - naglašava dr Radičević.

Upravo su nedavna arheološka iskopavanja otkrila da Srbi u prednemanjićkoj "krštenoj Srbiji", koju opisuje romejski car i pisac Konstantin Porfirogenit, od 9. veka ulaze u napuštena ranovizantijska utvrđenja, prepravljaju ih i pretvaraju u svoje gradove.

Ostaci dvorske crkve u Deževi

- Istraživanja ostataka utvrđenja na Vrsenicama kod Sjenice, iznad ušća Sebečevske reke i na Orlovini iznad Malog Zvornika pokazuju da su Srbi smanjivali branjeni prostor vizantijskih tvrđava izdgradnjom ogromnih odbrambenih jaraka i bedema suhozidno-palisadnog tipa. Gradina ne Jelici iz istog vremena pak pokazuje da su oni umeli da prave i zidine od kamena povezane krečnim malterom. Nalazi čeličnih strelica na Orlovini pokazuju zavidno vladanje tehnologijom i objašnjava kako se tadašnja srpska vojska odupirala moćnom Bugarskom carstvu koje je vladalo većim delom Balkana i Ugarskoj - navodi dr Radičević.

Pisane hronike pokazuje da Nemanja posle osvajanja Kotora u njemu ima veliku rezidenciju, a kad ratuje s Vizantijom na jugu on rezidira u Zvečanu, gde se u tvrđavi nađeni i srpska crkva i dvor koji se pominju još od 11. veka.

- Ipak, prestoni Ras je nesporno najvažnije mesto srpske države i zato u njemu treba tražiti Nemanjin dvor. Reč je o teritoriji današnjeg Novog Pazara i okoline, gde se na nekoliko mesta pominju dvorovi Nemanjića. Na tvrđavi kod Pazarišta, koja se danas interpretira kao Ras, otkriven je veliki višespratni kameni objekat unutar zidina koji je sazidan upravo u Nemanjino vreme. On se tumači kao vladarski refugijum, pribežište u slučaju opasnosti - kaže dr Radičević.

Ogroman utvrđeni grad u srcu prestonog Rasa

Naučnicima je izuzetno zanimljiva i tvrđava na Postenju, na ulazu u Novi Pazar, za koju neki naučnici takođe smatraju da bi mogla biti Ras.

- Ovo veliko utvrđenje sa crkvama i velikim objektima unutar zidina se nalazi u neposrednoj blizini prve Nemanjine vladarske zadužbine Đurđevih stupova i raške episkopske Crkve Svetog Petra i Pavla gde su održavani državni sabori. U Deževi, gde su takođe po predanju bili dvorovi Nemanjića, nađena je pridvorna crkva, ali ne i dvor, jer su iskopavanja obustavljena. Dvor se nesumnjivo nalazi negde u toj oblasti, samo ga treba tražiti - kaže Radičević.

ARHEOLOGIJA

Paradoksalno, prestoni Ras, kolevka Srbije, nikad nije bio naučni prioritet moderne srpske nauke.

- Najblistaviji period srpske srednjovekovne države, od 9. do 15. veka, za nas je mračan, jer ga obavija tama neznanja. Ne znamo kako izgledaju ni dvorovi Nemanjića, ni kuće običnih ljudi, jer nisu istrajno i sitematski traženi. Nikada nije postojala strategija istraživanja nacionalne arheologije, sa jasnim ciljem i stalnim finansiranjem, kakvu imaju sve druge zemlje. Čak ni rezultati i ono malo što je istraživano nisu potpuno poznati, jer izveštaji još nisu napisani. Uključujući i one sa iskopavanja u Raškoj oblasti koja su obavljena sedamdesetih godina prošlog veka - otkriva dr Radičević.

VLADALI I POD ŠATORIMA

SREDNjOVEKOVNO feudalno društvo je bilo strogo raslojeno, pa se u skladu s tim stanovalo u različitim objektima. Za gradnju su se koristili različiti materijali, zavisno od namene. Generalno, sve do poznog srednjeg veka nije bilo stalne prestonice, ona se nalazila tamo gde je trenutno prebivao vladar, koga je pratila cela državna administracija. Vladalac je u mirno vreme gotovo neprestano sa svitom bio na putu da bi prisustvom u svakom delu zemlje pokazao moć.

- Nije uopšte sporno da su Nemanjići boravili i u brvnarama, pa i pod vedrim nebom tokom pohoda, ali je zlonamerna tvrdnja da su nemanjićki dvorovi bili drveni i primitivni. To je kao da kažemo da je car Dušan živeo u šatoru, jer je zabeleženo da je u njemu primio jednu diplomatsku delegaciju tokom lova - kaže dr Dejan Radičević.