Hitlerova odmazda srpskoj prestonici

IAKO je srpska prestonica bila proglašena za otvoren, odnosno nebranjen grad, Luftvafe je, od 6. aprila 1941. u 6.30, u talasima od po nekoliko stotina bombardera i lovaca, tri dana rušio i palio Beograd. Nemačkoj sili se herojski, ali beznadažno, suprotstavio Šesti lovački puk Jugoslovenskog kraljevskog ratnog vazduhoplovstva, koji je u sledeća dva dana praktično nestao u neprestanim vazdušnim borbama oko prestonice.

- U 6.30 preletela nas je velika formacija nemačkih bombardera, bilo ih je više od stotinu - sećao se kapetan Milutin Grozdanović. - Čim smo ih primetili, uskočili smo u avione. Svaki od nas napao je po jedan bombarder. Posle kratke pauze, ponovo smo, oko 10 časova, uzleteli i napali nemačke bombardere. Neki su leteli ka Beogradu, a neki su se vraćali. Moj bože, bilo ih je tako puno.

Odnos snaga bio je neuporediv. Samo u prvom jutarnjem talasu Beograd su napala 234 nemačka bombardera i 120 lovaca. Piloti Šestog lovačkog puka imali su ukupno 43 aviona. Njima su oborili, u zavisnosti od izvora, između 42 i 48 letelica.

- Postoji niz primera da su se jugoslovenski vojnici srčano suprotstavili agresoru: u odbrani Beograda, na frontu u istočnoj Makedoniji, u borbama kod Kragujevca, Topole, Aranđelovca, kod Zvornika... Ali s obzirom na angažovane nemačke snage, to je palo u zasenak, naročito posle formiranja Nezavisne Države Hrvatske. Otpor u aprilskom ratu je slomljen posle devet dana. Ključna posledica šestoaprilskog bombardovanja je potpuno izbacivanje iz upotrebe jugoslovenske vojne i civilne vlasti, koja više nije ničim komandovala. Došlo je do potpunog raspada sistema - kaže istoričar dr Bojan Dimitrijević.

Do danas postoje oštro suprotstavljena mišljenja o tome da li je moralo doći do nemačke operacije "Odmazda" 6. aprila, zločinačkog razaranja Beograda i okupacije Jugoslavije.

- Vazdušni napad na Beograd 1941. godine imao je prvenstveno političko-teroristički karakter i nije imao ništa zajedničko s ratom. To bombardovanje bilo je stvar Hitlerove sujete, njegove lične osvete - rekao je na suđenju nemački feldmaršal Evald fon Klajst.

* Na Beograd se obrušila 354 nemačka aviona

Posleratno otvaranje britanskih arhiva otkrilo je plan Vinstona Čerčila da u proleće 1941. stvori jugoslovensko-grčki balkanski front, da bi smanjio pritisak na Englesku koju je Luftvafe svakodnevno bombardovao. Prema svedočanstvima iz arhiva britanske tajne službe SOE, njeni agenti su dobili zadatak da uvuku u rat Jugoslaviju okruženu nemačkim saveznicima. Istog dana kada je došlo do puča u Beogradu i demonstracija protiv ulaska u Trojni pakt 27. marta 1941, Hitler je aktivirao Direktivu 25 o napadu. Tokom tog i sledećeg dana 500 nemačkih borbenih aviona je povučeno iz bitke za Britaniju na aerodrome u jugoslovenskom susedstvu.

- Rat s Nemačkom je postao neizbežan posle 27. marta - kaže dr Dimitrijević. - Ne može se reći decidirano da je Velika Britanija uzrok, ali je nesumnjivo da je London ostvarivao uticaj u delu vojnog vrha koji je izvršio puč. Činjenica je i da je postojalo raspoloženje dela javnosti i vojske da se ide u rat s Nemačkom, iako je u tom trenutku to bilo potpuno neracionalno, jer je vojna moć Trećeg rajha bila na vrhuncu. Napad na Jugoslaviju je došao u najgoroj mogućoj konstelaciji snaga. Poređenja radi, ona je bila gora nego 1999, kad je SR Jugoslaviju napao NATO. Pouke iz tragedije 6. aprila nisu izvučene.

NESTALO POLA GRADA

Britanski obaveštajci su posle aprilskog bombardovanja 1941. izvestili da je sravnjena polovina tadašnjeg Beograda. Žrtve su bile isključivo civilne, a iz ruševina je otkopano oko 2.500 mrtvih. Procene ukupnog broja ubijenih variraju od 4.000 do 10.000.