Crkvi Svetog Marka stiže spas za 5 miliona dragocenih dokumenata

VIŠE od 3.000 metara najdragocenije arhivske građe iz istorije Srpske pravoslavne crkve i srpskog naroda, ali i svakodnevnog života, od četvrtka je dobilo novi dom. Zvonik u Crkvi Svetog Marka, gde je pet miliona arhivskih jedinica počivalo od sredine devedesetih godina prošlog veka, zameniće depo u Svetosavskom domu, u parohijskom kompleksu Crkve Rođenja Presvete Bogorodice u Zemunu.

Preseljavanje sređene i sistematizovane građe može da počne pošto je patrijarh srpski Irinej u četvrtak osveštao Svetosavski dom.

- Proces prenošenja građe trajaće sigurno godinu dana, pošto je u pitanju delikatan posao - kaže za "Novosti" Radovan Pilipović, direktor Arhiva Srpske pravoslavne crkve. - Građa će se prenositi redosledom kojim je sistematizovana, međutim, istraživači i budući korisnici već sada mogu da poruče nešto ukoliko im je potrebno, pa ćemo to preneti ranije.

Arhiv SPC spada u specijalne arhive, poput vojnog, i jedan je od najvećih u zemlji. Među vrednom građom koju "krije" nalaze se spisi iz 19. i 20. veka, Fond Konzistorije Mitropolije beogradske Kneževine i Kraljevine Srbije i Zbirke mitropolita Mihaila (1859-1898), Inokentija (1898-1905) i Dimitrija (1905-1920). Tu je i spisak odlikovanih Rusa iz Nižnjeg Novgoroda iz 1896. godine, koji su pomagali srpske crkve, pismo ministra prosvete i crkvenih dela Alimpija Vasiljevića mitropolitu Mihailu iz 1878. godine, o pomoći Prizrenskoj bogosloviji, pismo ruskog konzula iz Dubrovnika Ivana Stepanoviča Jastrebova mitropolitu Mihailu o materijalnoj potpori za Srbe u okolini Prizrena iz 1877. godine, pismo žičkog Save Dečanca ministru inostranih dela o srpskim školama u Solunu iz 1898.

PROČITAJTE I:PRONAĐENA MUNICIJA KOD CRKVE SVETOG MARKA: Izvršen uviđaj, pronađeno oružje korodirano (FOTO)

- Ova građa govori mnogo i o društvenoj, socijalnoj, demografskoj, pa i istoriji privatnog života - dodaje Pilipović. - Između ostalog, tu su dokumenta o bolestima u Srbiji tokom 19. veka, kao i popisi stanovništva.

Osveštenje novih prostorija Arhiva SPC / Foto SPC

Spisi neprocenjive vrednosti od kraja osamdesetih pa sve do 2008. ležali su u hiljadama kartonskih kutija, zatrpani slojevima prašine i golubijeg izmeta, u zvoniku crkve na Tašmajdanu. Kutije su tu pristigle iz Patrijaršije, kako bi bio oslobođen prostor za štampariju.

Dragocena dokumenta do sada ležala u zvoniku / Foto A. Stanković

Ko zna koliko bi građa čamila u neuslovnom prostoru, bez čuvara i nadzora, načeta zubom vremena i pticama, da 2007. nije potpisan Protokol o saradnji između Svetog arhijerejskog sinoda, Ministarstva kulture i Arhiva Srbije, čime se i država obavezala na pružanje pomoći. U međuvremenu, građa je sređena, konzervirana i digitalizovana.

ZGRADA VRAĆENA U RESTITUCIJI

SVETOSAVSKI dom u Zemunu, građen početkom 20. veka, prostire se na oko hiljadu kvadrata. Zgrada je posle rata nacionalizovana, ali je pre nekoliko godina vraćena u postupku restitucije.