Obeležje za 40.000 žrtava

AKCIJU "Novosti", da se dostojno obeleže masovne grobnice u kojima počivaju logoraši, mahom civili, nastradali u logoru na Sajmištu, posle gradonačelnika Beograda i Skupštine grada podržali su i Ministarstvo kulture Srbije i Jevrejska opština Zemun.

- Ministarstvo kulture i informisanja podržava obeležavanje mesta na kojima su sahranjene žrtve logora na Starom sajmištu. Način i vrstu obeležavanja potrebno je utvrditi u saradnji s nadležnom ustanovom zaštite kulturnih dobara, odnosno Zavodom za zaštitu spomenika kulture grada Beograda. Ministarstvo učestvuje u izradi nacrta zakona pod radnim nazivom "Zakon o ustanovi spomen-žrtve na Sajmištu" - zajedno sa Komisijom za utvrđivanje programskih sadržaja i davanja predloga modela upravljanja Memorijalnim kompleksom na Starom beogradskom sajmištu i Ministarstvom za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja - i daće puni doprinos u okviru svojih nadležnosti - rečeno nam je u resoru kulture.

PROČITAJTE JOŠ: NOVO IZDANjE KNjIGE "MLADA BOSNA": U čast slobode

I Jevrejska opština Zemun, na čijem se groblju, na Gardošu, nalazi jedna od najvećih masovnih grobnica posle Jajinaca, založiće se da ova neobeležena grobnica konačno dobije dostojno obeležje.

- Jevrejska opština Zemun podržava akciju koju su pokrenule "Novosti" preko serije napisa o obeležavanju masovnih grobnica u Beogradu. Jedna od tih zaboravljenih grobnica nalazi se na Jevrejskom groblju u Zemunu. Jevrejska opština Zemun je vlasnik groblja i uradiće sve što je u njenoj moći i mogućnosti da se takva inicijativa sprovede u delo - saopštio je predsednik te jevrejske opštine Nenad Fogel.

Foto M. Anđela

U subotu, 8. decembra, navršava se 77 godina otkako je otvoren logor na Sajmištu. Kako je ustanovila Komisija za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača u saopštenju 87 iz 1946. godine, u koje su "Novosti" imale uvid, kroz ovaj logor je prošlo između 90.000 i 100.000 ljudi, a nastradalo ih je oko 40.000. Od toga, oko 7.000 su bili Jevreji i Romi, 17.000 žitelji Srbije, 10.000 Ličani, Banijci, Kordunaši i Bosanci i skoro isto toliko je bilo Sremaca.

Anketna komisija, koja je izvršila ekshumaciju masovnih grobnica logoraša sa Sajmišta, utvrdila je da su jedini posmrtni ostaci ubijenih Jevreja, njih 240, nađeni u Trostrukom surduku, gde danas postoji zatureno i skromno obeležje. Ostali jevrejski leševi uništeni su u Jajincima, pre povlačenja Nemaca iz Srbije.

Od proleća 1942. na Sajmište su dopremani Srbi iz Like, Korduna, Banije, Bosne i nešto manje iz Srbije. Posmrtni ostaci ubijenih nađeni su na Jevrejskom groblju na Gardošu - 6.500 ostataka u 53 grobnice. Tokom 1942. dovedene su žrtve iz Srema, a od 1943. iz cele Jugoslavije, Grci i Albanci. Od proleća 1943. ubijeni su sahranjivani u 53 masovne grobnice u Belanovića rupi, na Bežaniji, gde je nađeno 3.600 ostataka. Ostali su streljani i vešani duž pruga i puteva po Sremu i tu sahranjivani.

Komisija je detaljno opisala život logoraša, od momenta kad ih dovedu do smrti ili odvođenja u konc-logore u Nemačkoj i Norveškoj. Najveći broj bio je s teritorije NDH, i na Sajmište su stizali iz zatvora u kojima su već prošli torturu. Na ulazu su ih dočekivali stražari koji su ih mlatili korbačima i drvenim motkama. Masovno su umirali od iznurenosti, gladi, batinanja, pegavca, dizenterije...

PROČITAJTE JOŠ: UPRKOS ODLUCI O VRAĆANjU ZEMUNSKOG HRAMA JEVREJIMA: Umesto sinagoge - restoran

ZLATNI ZUBI - SMRTNA PRESUDA

PRVI su u logoru stradali oni sa zlatnim zubima, konstatovala je Državna komisija. Ubijale su ih sobne starešine (logoraši), da bi se umilili logorskom obezbeđenju, i vadili im zube. Svi su spavali na golim daskama, u paviljonima koji se nisu ložili ni tokom najveće zime.