Šta utiče na kvalitet vazduha koji udišemo?

Najugroženiji su gradovi gde je gustina stanovništva najveća, kao što su Beograd i Novi Sad. Tradicionalno u zimskom periodu, Užice, Kosjerić, Valjevo, kao i mnoga druga mesta, imaju problem zbog grejanjai geografsko-meteoroloških uslova.

Podaci Agencije za zaštitu životne sredine pokazuju da je vazduh u Srbiji približnog kvaliteta kao i u zemljama centralne i istočneEvrope, što znači da u određenim zimskim mesecima postoje prekoračenja koncentracija zagađujućih materija. U najvećem broju slučajeva, uzrok je ljudsko dejstvo na životnu sredinu. Svakako proizvodnja energije odnosi jedan veliki deo u celokupnom zagađenju, kao i saobraćaj, ali i zastareli i neefikasni načini zagrevanja domova vrlo često imaju presudan uticaj na kvalitet vazduha u zimskom periodu.

Od bolesti izazvanih lošim kvalitetom vazduha, prema procenamaSvetske zdravstvene organizacije, u Srbiji godišnje umre 6.000 ljudi.

Da bi se poboljšao kvalitet vazduha u našoj zemlji i smanjio broj obolelih i umrlih, Ministarstvo za zaštitu životne sredine formiralo je Radnu grupu za smanjenje aerozagađenja.
Na zagađenost vazduha pre svega utiče gustina naseljenosti, dok u nekim gradovima zagađenost umnogome zavisi od geografskog položaja i klime, kao što su mesta koja se nalaze u kotlinama.

Kosjerić je upravo opština koja je smeštena u kotlini, sa velikim brojem hladnih dana, i gde je u zimskom periodu godine povećana zagađenost vazduha upravo zbog velikog broja individualnih ložišta.

Merenja kvaliteta ambijentalnog vazduha pokazuju da su u zimskom periodu zagađenja vazduha u Kosjeriću česta, dok se u letnjem periodu Kosjerić može pohvaliti odličnim kvalitetom vazduha.

Podaci Agencije za zaštitu životne sredine govore da od kraja aprila do kraja septembra u Kosjeriću nije bilo prekoračenja dnevnih graničnih vrednosti, dok je sa početkom grejne sezone kvalitet vazduha ponovo postao problematičan, kao što je bio i slučaj u zimskim mesecima na početku godine.

U periodu od juna do 1. oktobra 2018. godine može se reći da je vazduh u Kosjeriću bio zadovoljavajućeg kvaliteta, a koncentracije praćenih polutanata su bile ispod graničnih vrednosti, kaže Filip Radović, direktor Agencije za zaštitu životne sredine.

Agencija u okviru državnog monitoringa kvaliteta vazduha prati koncentracije sumpor- dioksida, azot-dioksida, ugljen-monoksida, prizemnog ozona i suspendovanih čestica PM10 i PM2.5 mikrometara na automatskoj stanici u Kosjeriću, kontinuirano 24 sata dnevno svih 365 dana u godini.

Da li merenja koja vrši Agencija pokazuju sezonske trendove, odnosno da li postoje periodi sa izraženim lošim parametrima kvaliteta vazduha i periodima u kojima je kvalitet vazduha dobar?
Upravo tako, evidentne su razlike u koncentracijama zagađujućih materija, posebno suspendovanih čestica, koje i beleže najčešća i najveća prekoračenja u Kosjeriću na godišnjem i sezonskom nivou.

U periodu januar-april bilo je 53 dana sa prekoračenjem dnevne granične vrednosti suspendovanih čestica PM10. U letnjoj polovini godine, sa prestankom grejne sezone i promenom meteoroloških uslova koji onemogućavaju zadržavanje i nagomilavanje zagađujućih materija u nižim slojevima atmosfere, granična vrednost PM10 nije prekoračena odnosno registrovane su koncentracije koje su u okviru prve kategorije kvaliteta vazduha.

Koncentracija polutanata u bilo kom naseljenom mestu, naravno u zimskom periodu, su posledica njihovih emisija iz industrije, saobraćaja, kao i individualnih ložišta.

Kada se uz to zna da su zimi česti periodi stabilne stratifikacije atmosfere, praćene temperaturnim inverzijama, niskim temperaturama, vremenom bez vetra i nemogućnošću transporta vazduha u vertikalnom smeru, nameće se nedvosmislen zaključak da tada dolazi do višednevnog povećanja koncentracija polutanata, posebno PM čestica u prizemnom sloju vazduha.

Geografski položaj Kosjerića u dolini, sa višestruko smanjenim prirodnim provetravanjem, povećava negativan uticaj pomenutih uobičajenih meteoroloških pojava.

Analizom koncentracija PM čestica u januaru i februaru 2018. godine (7.1-28.2.2018.) u vreme redovnog godišnjeg remonta cementare uočeno je da su maksimalne zabeležene koncentracije bile registrovane nezavisno od emisija iz pomenutog operatera, odnosno da su individualna ložišta i geografsko-meteorološki uslovi dominantan uzrok prekoračenja dnevnih graničnih vrednosti ovog polutanta.

Radović navodi da to što koncentracije variraju od perioda do perioda je stručno razumljivo, kao što se i velika prekoračenja koja mogu ugroziti zdravlje građana dešavaju u epizodnim periodima.

Legitimno je pravo da građani i donosioci odluka imaju pravovremenu i tačnu informaciju o stanju kvaliteta vazduha i to Agencija uspešno radi u kontinuitetu, a na donosiocima odluka je da merama spreče ili umanje efekte zagađenja.

Samim tim nameće se zaključak da su neophodna stalna merenja na još većem broju mernih mesta, kako bi se utvrdila tačna slika kvaliteta vazduha i stvarnih izvora zagađenja, jer vidimo da čak i u malim mestima i uz prisustvo industrije (Kosjerić), neefikasni i zastareli sistemi grejanja mogu imati veći uticaj na kvalitet vazduha (i posledično na zdravstvenu sliku stanovništva) od industrijskih postrojenja, naravno ako se ta postrojenja pridržavaju strogih ekoloških normi, kao što je slučaj sa TITAN Cementarom Kosjerić.

(PR)