Oplenac protiv Srbije usred Strazbura

O tužbi Zadužbine kralja Petra Prvog Karađorevića protiv države Srbije u vezi sa imovinom na Oplencu Evropski sud za ljudska prava odlučivaće do kraja ove, a najkasnije početkom iduće godine. Ovo, za "Novosti", otkriva advokat Đurđe Ninković, pravni zastupnik Zadužbine.

Među spornom imovinom za koju Zadužbina tvrdi da joj pripada, a koja se nalazi u državnim rukama, jeste i čuvena Crkva Svetog Đorđa, u kojoj je sahranjeno 40 članova kraljevske dinastije. Među njima su, pored Karađorđa, kralj Aleksandar i kraljica Marija, njihova deca kralj Petar Drugi (sa suprugom kraljicom Aleksandrom), prinčevi Tomislav i Andrej, zatim knez Pavle i kneginja Olga, sa sinovima Aleksandrom i Nikolom, kneginja Zorka, supruga kralja Petra Prvog, kao i njegovi roditelji, knez Aleksandar (Karađorđev sin) i kneginja Persida.

Osim zadužbinske crkve, koja je pod crkvenom vlašću Eparhije šumadijske, na imanju se nalaze i kuća kralja Petra, Kraljeva vinarija, tj. nekadašnja Vinogradarska kuća, oko 120 hektara šuma i vinograda, Kraljičina vila...

- Opštinski sud u Topoli je 11 puta presudio u korist Zadužbine i vratio joj imovinu, da bi Viši sud u Kragujevcu svaki put poništio tu presudu. Imovina je Zadužbini oduzeta posle rata na osnovu lažnog svedočenja da je pripadala kralju, a ne Zadužbini. Morali smo da dokazujemo da svedočenje nije bilo verodostojno i da imovina nije vlasništvo Karađorđevića. Uprkos tome, i Vrhovni i Ustavni sud potvrdili su presudu Višeg suda - objašnjava Ninković.

Pošto su iscrpli sve pravne lekove u našoj zemlji, obratili su se Evropskom sudu za ljudska prava u Strazburu i, prema najavama, do kraja godine bi trebalo da se zna ishod. U međuvremenu, ista imovina tražena je i u postupku restitucije pred nadležnom agencijom.

U Crkvi Svetog Đorđa su sahrenjeni članovi kraljevske dinastije,foto Ž.Knežević

Poseban problem mogao bi da bude taj što, prema zakonu, svaka zadužbina mora da dokaže kontinuitet rada, a kako primećuje Dragomir Acović iz Krunskog saveta, upravo je država posle rata taj kontinuitet uništila.

- Zanimljiva je sudbina pojedinih delova kompleksa na Oplencu. Recimo Kraljeve vinarije. Ona je data na upravljanje društvenom preduzeću koje je otišlo u likvidaciju. Zadužbina je onda preuzela i vinariju i zaposlene, da bi država sada tvrdila da je to njeno. Gde je bila ta ista država kada je trebalo isplaćivati zaposlene? - pita se Acović.

Dodaje i da se, umesto Zadužbina kralja Petra Prvog, kompleks dugo zvao Centar za kulturu "Dušan Petrović Šane". U okviru njega je i hotel, koji se nalazi u nadležnosti korporacije "Lola", koja je bankrotirala ali, uprkos tome, upravlja hotelom. Država drži i ključeve Kraljeve i Kraljičine vile. U Kraljevoj je živeo princ Tomislav.

- Posle njegove smrti traženo je da Zadužbina vrati ključeve da bi država mogla da održava vilu. To bi imalo smisla kada bi održavala i ostale objekte. Međutim, mnogi od njih su se urušili. I Kraljičina vila je prazna, o njoj brine samo čuvar. Deo šume dat je na upravljanje jednoj osnovnoj školi. Na prvi pogled zvuči plemenito, ali postavlja se pitanje šta će školi šuma - pita se Acović.

Kraljevska vinarija,foto Z.Jovanović

Prema njegovim rečima, Zadužbina, u čijem rukovodstvu su, pored kraljevske porodice, i predstavnici države, lokalne samouprave i Crkve, danas upravlja samo onim delovima imanja na koje joj je država prećutno dala saglasnost. Tako je, recimo, obnovila vinograde, koji su bili potpuno zapušteni. Upravlja i Karađorđevim konakom i Karađorđevom kasarnom, iako ne pripadaju imanju, ali to državi ne smeta.

- Neki delovi imanja u međuvremenu su upisani kao privatno vlasništvo. Pitam se kako, ako država tvrdi da je sve to njeno?! Po Ustavu su svi oblici svojine kod nas ravnopravni, pa mi nije jasno zašto zadužbinska imovina nije čak ni tretirana kao imovina - zaključuje Acović.

Portreti Karađorđevića,foto Z.Jovanović

SKROMNI KRALj

PROSTORIJE Zadužbine nalaze se u Kući kralja Petra. To je nekada bila Crkvena kuća, podignuta još 1910. kao privremena građevina, odakle će se nadgledati izgradnja crkve. Kralj Petar se uselio u nju na samom početku, da bi nadgledao gradnju.

Kuća kralja Petra,foto V.Danilov

Po tome je zgrada i dobila naziv "Petrova kuća". U njoj je stanovao do 1915, kada je sa vojskom pošao preko Albanije. Pored kancelarija Zadužbine ovde je danas smeštena i likovna galerija. U Vinogradarevoj kući nalazi se Legat Nikole Graovca.

HRAM OD IZUZETNOG ZNAČAJA

KADA je, posle 45 godina izgnanstva, došao na vlast, posle Majskog prevrata 1903, kralj Petar Prvi rešio je da ispuni amanet svojih roditelja i u Topoli izgradi veliki hram u kome bi bili sahranjivani Karađorđevići. Izabran je brežuljak na Oplencu, i u prisustvu visokih zvanica, 27. septembra 1907, položen kamen temeljac budućeg hrama Svetog Đorđa. Posle dva sprovedena konkursa, 1. maja 1910, počinje izgradnja kraljevskog mauzoleja.

Hram je završio kralj Aleksandar. Pre tačno 87 godina, 8. septembra 1930, patrijarh Varnava je osvetio crkvu i u nju su preneti Karađorđevi posmrtni ostaci. Crkva Svetog Đorđa proglašena je za spomenik kulture od izuzetnog značaja.