Srpska crkva između Carigrada i Moskve

ISTORIJSKI Sabor svih pravoslavnih crkava biće održan od 16. do 27. juna, u Bogoslovskoj akademiji na grčkom ostrvu Krit - odlučeno je prošle nedelje na zasedanju pravoslavnih poglavara u Šambeziju, kod Ženeve. U radu ovog tela učestvovala je delegacija Srpske crkve predvođena patrijarhom Irinejem, u kojoj su bili i mitropolit Amfilohije i vladika bački Irinej.

Akademija na Kritu više puta je bila mesto održavanja ekumenističkih i međupravoslavnih susreta i nalazi se pod jurisdikcijom Vaseljenske patrijaršije. Promenom mesta zasedanja Sabora sa Bosfora na drevno ostrvo u Sredozemlju, uvažena je pozicija Ruske crkve, čiji je patrijarh Kiril, zbog pogoršanih odnosa Rusije i Turske, odbio da dođe u Istanbul.

- Mi smo predlagali Svetu Goru ili Rodos, ili neko drugo mesto, a konstantinopoljski patrijarh je predložio Krit - izjavio je patrijarh moskovski Kiril po završetku susreta poglavara pravoslavnih crkava posvećenog pripremi Svepravoslavnog sabora. - Mi odlično poznajemo to mesto, i, naravno, saglasni smo sa održavanjem Sabora na Kritu.

PATRIJARSI su usvojili i memorandum u kome su navedeni stavovi oko više gorućih tema u pravoslavlju, koji govore i o složenosti odnosa među crkvama koji su često ne samo hladni nego i - suprotstavljeni.

Poglavari su podržali legitimitet Ukrajinske pravoslavne crkve Moskovske patrijaršije kao jedine kanonske u toj zemlji. Ovo je, kako se tumači u crkvenim krugovima, bio izričit zahtev patrijarha Kirila, pa i uslov za održavanje Sabora. Konflikt u Ukrajini i pojava više "nezavisnih" crkvenih organizaicija zapretili su ruskom i pravoslavnom uticaju u ovoj zemlji. Iz Moskve se često čuju i glasovi koji govore da je u ovoj zemlji na delu agresivno delovanje Katoličke i unijatske Grko-katoličke crkve, što je jedan od razloga za neslaganje Moskve i Vatikana.

- SVEŠTENICI Vaseljenske patrijaršije posećivaće Ukrajinu samo na poziv svetovnih vlasti i neće učestvovati u bogosluženjima sa onima koji su se odelili od Moskovske patrijaršije - obrazložio je patrijarh konstantinopoljski Vartolomej odluku pripremnog sastanka.

Patrijaršija u Istanbulu, koja ima duhovni primat u pravoslavnom svetu, često je u središtu nesuglasica sa ostalim pravoslavnim crkvama. Moskva i moćni ruski patrijarh ne gledaju sa osmehom na česte ekumenske susrete Vartolomeja sa rimskim papom, kao ni na njegove izjave o neophodnosti što skorijeg ponovnog ujedinjenja hrišćana. Crkva u Carigradu sa sestrinskom Antiohijskom patrijaršijom u Siriji spori se oko parohija u Kataru, što je takođe razmatrano na skupu u Švajcarskoj.

Patrijaršija u Istanbulu

Prvi patrijarh među jednakima u sukobu je sa Rusima i zbog poglavara Pravoslavne crkve Češke i Slovačke. Vaseljenska i Moskovska patrijaršija ovaj status, naime, priznaju dvema osobama - arhiepiskopu olomuckom Simenonu, odnosno mitropolitu prešovskom Rostislavu. Obe strane smatraju da je upravo njihov favorit jedini zakoniti i kanonski poglavar verske zajednice koja okuplja pravoslavce s prostora nekadašnje Čehoslovačke. Tinjajući sukob rasplamsao se krajem prošle godine, a prva naznaka da je kompromis na vidiku ukazala se na nedavno završenom skupu u Šambeziju.

POZNAVAOCI prilika u "svetskom" pravoslavlju ukazuju na to da je većina ortodoksnih crkava svrstana u dve grupe. Prvu grupu čine takozvane jelinske crkve okupljene oko Vaseljenske patrijaršije i Atinske arhiepiskopije, koje važe za modernije, dinamičnije i sklone bližim odnosima sa ostalim konfesijama. Njihovi pojedini interesi, najčešće uzrokovani globalnom politikom i kretanjima u svetu, suprotstavljeni su takozvanom slovenskom bloku crkava čiji je stub u Moskvi. Ova grupa, u koju mnogi ubrajaju i Srpsku pravoslavnu crkvu, važi za konzervativniju, sporiju i mističniju.

Na prošle nedelje održanom sastanku u Šambeziju doneta je i važna odluka da na predstojećem Svepravoslavnom saboru ne budu razmatrana pitanja procedure priznavanja statusa autokefalija i poretka crkava u diptisima. Ova dva pitanja najveća su tačka neslaganja dvaju blokova crkava. Zbog toga je pronađeno kompromisno rešenje da se ova pitanja skinu sa dnevnog reda zasedanja.

KOMŠIJE U ISTOČNOJ SRBIJI

SRPSKA patrijaršija nema problema u odnosima sa priznatim pomesnim crkvama. Osim sa Ruskom, bliske odnose neguje i sa Atinskom arhiepiskopijom, kao i sa svim drevnim patrijaršijama. Problem, međutim, postoji u odnosima sa Rumunskom pravoslavnom crkvom, koji je izazvan samostalnim i nekanonskim delovanjem komšijskih sveštenika u istočnoj Srbiji. Ovakvo ponašanje rumunskih klirika koristi se za agitaciju među domaćim vlaškim stanovništvom, koje mnogi žele da vide opredeljeno kao - rumunsko.

JAKE VEZE SA "TREĆIM RIMOM"

SPC neguje dobre odnose i sa Carigradom, koji se smatra pupkom pravoslavlja, ali i sa Ruskom crkvom. Iako je mnogi vide u društvu "jelinskih" crkava, Srpska patrijaršija veoma drži i do duhovnog vođstva "trećeg Rima" - Moskve. Vezu sa Patrijaršijom RPC dodatno pojačava njeno snažno protivljenje jednostrano proglašenoj nezavisnosti KiM.