Tito u eks-ju opstaje, a sve srpsko brišu

DOK je u Hrvatskoj gotovo u inkvizitorskom maniru izbrisano iz naziva ulica i trgova sve što je “mirisalo” na bivšu državu, Slovenci su bili obazriviji i mekši prema nazivima ulica iz vremena eks-Ju. U Zagrebu je, tako, uz naziv Trga žrtava fašizma, gde je i sedište HDZ-a, ostao samo Trg maršala Tita, ali ga s vremena na vreme posećuju borbeni demonstranti koji traže da se “diktatorovo” ime zauvek ukloni s trga, gde se nalazi zgrada Hrvatskog narodnog kazališta, i preimenuje u Kazališni trg.

U Hrvatskoj je posle raspada Jugoslavije preimenovano hiljade i hiljade “ideoloških” ulica i trgova, nestali su gotovo svi narodni heroji i slavni datumi iz vremena NOB-a, a posebno se pazilo na to da se izbrišu nazivi koji su podsećali na vreme bratstva i jedinstva u Jugoslaviji. Tako je nestala Beogradska ulica, Trg bratstva i jedinstva u Zagrebu preimenovan je u Cvetni trg, Trg Jože Vlahovića u Trg hrvatskih velikana, a Ulica 8. maja u Hebrangovu.

U ZAGREBU je ime promenilo gotovo 500 ulica i trgova, a u Splitu je u prve tri godine samostalne Hrvatske po hitnom postupku preimenovano 150 ulica posvećenih partizanskom pokretu i socijalizmu. Obala JNA postala je Obala kneza Branimira, Balkanska ulica preimenovana je u Vukovarsku, Kragujevačka u Vukasovićevu, a Beogradska u Bretovitu. Nema više ni Gata španskih boraca i Gata proleterskih brigada, a Zadrani su odstranili ulice Zmaja Jove i Alekse Šantića.

Pokazalo se da su Zadrani i kroz istoriju bili najlakše ruke u promenama naziva ulica, pa su posle Drugog svetskog rata izmenili imena stotinu ulica i trgova, a u samostalnoj Hrvatskoj još 69. Nedavno je Karlo Đovanardi, podsekretar u bivšoj vladi Silvija Berluskonija, pozvao Zadrane da vrate italijanske nazive ulica, ali ta inicijativa ipak nije prošla. Izuzetak u ratničkom pohodu na izmene naziva ulica, pogotovo onih koje označavaju događaje iz vremena partizana i NOB-a, imaju Istrijani i primorci, koji nisu dopustili da “nova vlast” izbriše istoriju. Ali i Riječani su promenili nazive oko 200 ulica.

Skoplje

NEKA slavna imena s područja kulture iz vremena “omražene” Jugoslavije su ostala, poput Ivana Gorana Kovačića i Vladimira Nazora, i to širom Hrvatske. Ulice koje su nosile naziv po partizanskim jedinicama i ofanzivama u Hrvatskoj najčešće su preimenovane u Ulicu vojne policije, kako je u Zadru, ili u Ulicu specijalne jedinice policije, u Gospiću.

Dobro se, ipak, drže širom Hrvatske ulice i trgovi koji nose ime Josipa Broza, a njih ima u osamnaest gradova, od Karlovca do Poreča i Velog Lošinja.

Nestalo je sve što vuče korene iz starih vremena, od Karađorđevog pristaništa i Bulevara Petra II. Sklonjeni su Aleksandrovi spomenici, preimenovane ulice nazvane su po ustašama, poput Ulice Jure Francetića, ali su narodni heroji, bar neki od njih, ipak ostali, pre svega u Puli i nekim istarskim gradovima.

KADA su Slovenijom vladali desničari Janeza Janše, takođe su se brisali nazivi ulica, a na udaru je najčešće bio Tito. Gradonačelnik Ljubljane Zoran Janković žestoko se protivio desnom udaru koji je predvodio kontroverzni Dimitrije Rupel, a iz Maribora i Velenja je poručeno da uopšte ne razmišljaju o tome da se Titovo ime makne iz naziva ulica. Ipak, Titovo Velenje promenilo je ime u Velenje, ali su ostali naziv trga i Titov spomenik. U Ljubljani je ostala i Partizanska ulica, ali je bilo inicijativa da se šest kilometara dugačka Zagrebačka avenija preimenuje u Ljubljansku aveniju.

Zagreb

Zagrepčani su bili blagonakloniji prema zapadnim komšijama, pa je prilaz auto-puta iz smera Slovenije ostao Ljubljanska avenija, ali je zato po hitnom postupku Beogradska avenija, koja je nastavljala “Auto-put bratstva i jedinstva” prema Srbiji, preimenovana u Slavonsku.

Slovenci su preimenovali imena svih kasarni iz vremena JNA, pogotovo onih koje su u nazivu imale reči “bratstvo i jedinstvo”. Loše je prošao i Franc Rozman Stane, legendarni komandant Stane i jedna od najsvetlijih osoba iz vremena NOB-a u Sloveniji. Slovenački desničari protestovali su nedavno i protiv naziva Kardeljevih igara, a po Edvardu Kardelju naziv nosi i dalje jedna ljubljanska ulica. Ostala je i ona koja nosi naziv po Borisu Kidriču.

TRAGOVI na Jugoslaviju blede i u Makedoniji, brišu ih, ali ponegde i čuvaju. Kao simboli tog istrajavanja svakako su i ponegde “zaboravljene” slike Broza u manje važnim kancelarijama i “biroima”, nazivi ulica i bulevara koji su preživeli razna politička preimenovanja predstavnika “patriotskih” snaga. Tako su u Skoplju i dalje ostali bulevari Srbija, Vojvodina, ulice Branislava Nušića, Pavla Ilića...

No, AVNOJ, na kome je u Jajcu ozvaničena konstitutivnost Makedonije u federativnoj Jugoslaviji, izbrisan je kao bulevar u skopskom naselju Aerodrom i pretopio se u - “produženi ASNM”. Privrženici stranke Titovih levih snaga uspeli su da zadrže podignuti kip nekadašnjeg “najvećeg sina naroda i narodnosti Jugoslvije” ispred gimnazije i dalje sa njegovim imenom u centru Skoplja. Ipak, Brozu je “oduzeta” glavna ulica u centru glavnog grada Makedonije...

Za razliku od Skoplja, u Kumanovu, na severu zemlje, centralni trg i dalje nosi naziv “Nova Jugoslavija”. Inicijativa odbornika VMRO-DPMNE, lidera i odlazećeg premijera Nikole Gruevskog u tamošnjem opštinskom veću za promenu naziva tog trga - nije prihvaćena.

Kumanovo

Na skopskom bulevaru Partizanski odredi veoma posećeni kafe-bar “Broz” omiljeno je mesto okupljanja gostiju najrazličitijih generacija. Na bivšem bulevaru JNA u Skoplju restoran “Kod maršala” godinama važi za mesto zabave... Restoran “Jugoslavija”, pak, nadomak Muzeja grada u zdanju nekadašnje železničke stanice, pre nekoliko godina je – srušen.

U CRNOJ GORI POŽAR PROGUTAO TITOV SPOMENIK

Današnja Podgorica je od 13. jula 1946. godine kao glavni grad SR Crne Gore nosila ime Titograd. Raspadom SFRJ “skinuto” je ime grada na Morači, kada su građani na referendumu 2. aprila 1992. odlučili da svom gradu vrate stari naziv - Podgorica.

Titov lik i delo čuvaju žitelji najjužnije crnogorske opštine Ulcinj, gde jedna škola nosi njegovo ime. Ime Josipa Broza Tita nosi i najveći gradski bulevar, dok njegove fotografije još krase kutke raznih zanatlijskih radnji. Svojevremeno se na brdu Možur, u zaleđu Ulcinja, nalazio najveći spomenik Brozu koji je ikada bio podignut u Crnoj Gori, ali je požar progutao ovo zdanje!

U Baru se elitna škola zove “Jugoslavija”, a u njegovom starom delu je i ona se nazivom “Srbija”.

Mnogobrojne ulice po crnogorskim opštinama nose imena iz JU vremena, ali i škole ili sportski klubovi, poput nikšićke “Sutjeske”. Čak i etno-sela, poput onog u Crkvičkom Polju - “25. maj”, koje je “odeveno” zastavama bivših jugoslovenskih republika. (V. K.)

Beograd

U BEOGRADU ULICA - BAN PETAR ZRINSKI

IMENA oko 700 beogradskih ulica još uvek asociraju na bivšu državu. Čak 120 prestoničkih saobraćajnica ima plavu informativnu tablu s nazivima u vezi s Hrvatskom.

U ličnim kartama Beograđana može se naći Hvarska, Dravska, a tu su i ulice kneza Trpimira, bana Petra Zrinskog, Riječka, Zadarska, Šibenička, Imotska, Splitska, Zlarinska, Osječka... U centru se može prošetati Palmotićevom, Dalmatinskom...

Čak 360 uličnih tabli prestonici asocira na BiH. Sarajevska ulica jedna je od najvažnijih saobraćanica u centru grada, a po Mostaru je kršteno najprometnije čovrište kod mosta “Gazela”.

Pre dve godine Zagrebačka ulica u centru Beograda promenila je ime i sada se zove po narodnom heroju Koči Popoviću. U gradovima Srbije ima čak 15 zagrebačkih, 50 sarajevskih, 17 ljubljanskih, 24 skopske i 20 podgoričkih ulica. (M. T. K.)

BOSANCIMA SMETAO DžEMAL BIJEDIĆ

PROMENE naziva ulica usledile su i u BiH, a na područjima koja je tokom rata držala Armija BiH posebno su na meti bile one koje su se zvale po Titu i Džemalu Bijediću. Smetala je i Omladinska ulica, a u Sarajevu je od 1.044 ulica njih 403 dobilo nove nazive. Nestale su sve ulice koje su imale u nazivima bilo kakve veze sa socijalističkim periodom, a na području Republike Srpske preimenovani su i gradovi i ulice koje su vukle turkofonske nazive i imale bosanski prefiks. U Banjaluci je od 400 ulica nove nazive dobilo 240, a u Mostaru je promenjen naziv dvadeset ulica.