Razvodi i pred bogom

SRPSKA pravoslavna crkva razvede gotovo svaki deseti brak sklopljen pred sveštenikom. Broj supružnika koji dođu u crkvu sa zahtevom da njihov brak bude prekinut i pred Bogom razlikuje se u zavisnosti od eparhije, ali u gotovo svim delovima Srbije i okruženju broj ovakvih slučajeva poslednjih godina raste. Vernici koje crkva razvede, međutim, mogu da stanu pred oltar još (samo) tri puta.

U Srbiji se godišnje razvede gotovo 10.000 brakova, ali samo manji deo supružnika traži i crkveni razvod. Razlog za to je nedovoljno poznavanje pravila, ali i posebna procedura koju propisuje crkveno pravo. Na ovaj korak bivši muž i žena odlučuju se uglavnom kada donesu odluku da zaključe novi brak.

- Za razvod braka zaključenog u crkvi, prema kanonskom pravu, potrebno je da zavađeni supružnici, ili jedan od njih, preko parohijskog sveštenika upute zahtev crkvenom sudu svoje eparhije - objašnjava protojerej-stavrofor Dragomir Sando, profesor Bogoslovskog fakulteta. - Konačnu odluku o prekidu zajednice donosi nadležni vladika, koji kao predsednik Eparhijskog crkvenog suda potpisuje rešenje o razvodu.

Pravila o crkvenim razvodima braka menjala su se tokom vekova, a najčešće su ih diktirale potrebe života. Tako se u prvim vekovima hrišćanstva kao pravilo uzimala rečenica iz Jevanđelja po Mateju - „Što bog sastavi, čovek ne rastavlja“. Trag ovog ostao je u Katoličkoj crkvi, gde brak ni danas ne može da se razvede. Jedini novozavetni razlog za razvrgavanje zajednice supružnika bio je - preljuba. Kruti propisi, međutim, vremenom su ublaženi, mada su razlozi predviđeni za prekid zajednice života činili da crkveni razvod bude izuzetak mnogo više nego pravilo.

Iako Crkva propisuje složenu proceduru utvrđivanja okolnosti i razloga za prekid zajednice, brakovi se, u praksi, relativno lako razvode. Sveštenici pokušavaju da pomire zavađene partnere, mada samo retkima to polazi za rukom. Povećanju broja razvoda naruku ide i što crkva razvodi samo brakove koji su prethodno okončani pred građanskim sudovima. Zadatak crkvenog suda obično se tada svodi na „aminovanje“ razloga i činjenica utvrđenih u „civilnom“ brakorazvodnom postupku.

Sveštenici SPC kažu da su strogi kanoni ovako neformalno prilagođeni svakodnevnom životu. Crkveni propisi precizno propisuju razloge za razvod braka - preljuba, zlobno napuštanje ili dovođenje u opasnost bračnog druga, otpadništvo od vere... Pravoslavlje ne poznaje sporazumni razvod, već se smatra da krivac za prekid braka - mora da postoji.

Razvedeni supružnik može četiri puta da sklopi crkveni brak, mada su ovakvi slučajevi u praksi veoma retki.

- Grubo rečeno, drugi put pred oltar želi svega od dva do tri odsto razvedenih - kaže arhijerejski namesnik iz Beograda Dragomir Ubiparipović. - Crkva prihvata četvrto venčanje, ali samo u slučaju učestalih smrti supružnika. Nije reč o hiru, već o potrebi čoveka za društvom i pomoći. Za sklapanje trećeg braka verniku je potreban i blagoslov episkopa.

RETKI SE KAJU

CRKVA brine zbog povećanja broja zahteva za razvodom braka - kažu u gotovo svim parohijama SPC. Problem je, međutim, što su sveštenicima u ovakvim slučajevima ruke uglavnom vezane.

- Svaki put kada pokrećem postupak za prekid braka pokušavam da ljudima skrenem pažnju na značaj ljubavi i suživota, kako bi ih vratio na put pokajanja i oprosta - priča nam sveštenik Spomenko Grujić, iz Crkve rođenja presvete Bogorodice iz Batajnice. - Posebno im skrećem pažnju na patnju dece razdvojenih roditelja. Vrlo su retki, nažalost, slučajevi gde supružnici razmisle i jedno drugom daju još jednu šansu.