Stara konzulska vremena

U DOBA pre Interneta i brzih komunikacija, posao diplomata bio je da svoju vladu pismima do tančina obaveštavaju o prilikama i raspoloženju zemlje u kojoj službuju. U izveštajima su detaljno objašnjavane političke prilike i društvene okolnosti, pisano je o kulturi, zdravlju, migracijama... Baš takve izveštaje, prateći stanje od Beča do Albanije, na svake dve nedelje slali su i konzuli iz Trsta ministru spoljnih poslova u periodu od 1884. do 1914. godine. Njihova pisma sačuvana su u Arhivu Srbije, koji ih je priredio i objavio u knjizi „Generalni konzulat Kraljevine Srbije u Trstu 1884-1914“.
Konzuli su u to doba bili Solomon Kabiljo, Ivan Zanković, Marko Marinović, Petar Karastojanović, Branko Mušicki, Jovan Hristić, Hajim Davičo, Milosav Kurtović, Kornelijus Riter fon Gorup i Milan Milojević. Najdragoceniji su Davičovi izveštaji, koji čine i veći deo knjige.
Od svih kraljevskih poslanika, diplomatskih agenata, otpravnika poslova i generalnih konzula traženo je da u izveštajima „odaberu ono što može biti od naročitog interesa po ministarstvo“ i da više pažnje posvete ličnoj proceni događaja.
- Trst je tada bio međunarodna osmatračnica za srpsku politiku. Konzuli iz ovog grada izveštavali su o oblasti od Otomanskog carstva do Beča - objašnjava dr Miroslav Perišić, direktor Arhiva Srbije, koji je sa dr Svetozarom Rajakom i Jelicom Reljić i priredio ovo izdanje. - Tu su informacije o Trstu, Srpskoj pravoslavnoj crkvenoj opštini u ovom gradu i Mostaru, pisanju tršćanske štampe o prilikama u Srbiji, zbivanjima u Austro-Ugarskoj, Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori i Albaniji. Raportirano je o svemu - od državnih prilika, preko gradnje pruge, trgovini, katoličkom sveštenstvu, školama, stranim agentima, pa do epidemija.
Perišić dodaje da je ovo knjiga koja bi mogla da bude korisno štivo za sve koji se pripremaju za diplomatiju, jer umnogome proširuje znanja o istoriji srpske spoljne politike. Kako bi ovi podaci mogli da budu zanimljivi i za italijanske istraživače, sva poglavlja i dokumenti imaju i kratak sadržaj na ovom jeziku.
Knjiga sa konzulskim pismima iz Trsta samo je početak edicije koja će se baviti istorijom naše diplomatije. U Arhivu Srbije već pripremaju spise iz Carigrada, Beča, Rima, Sofije, Bukurešta, Petrograda...
- Jednoga dana u ovoj ediciji bi trebalo da se nađe i ono što danas rade Vuk Jeremić i Ministarstvo spoljnih poslova. I to će za koju deceniju postati istorija - zaključuje Perišić.

GRAMATE ARHIVU
NEDAVNO su Arhiv Srbije i njegov direktor dr Miroslav Perišić od Srpske pravoslavne crkvene opštine dobili gramate za doprinos promociji srpske kulture i tradicije u Trstu. Ovo priznanje zaslužili su učešćem u organizovanju velike izložbe „Ljudi svetog Spiridona“ u Trstu, sređivanju građe arhiva Srpske pravoslavne crkvene opštine i srpske škole „Jovan Miletić“ u Trstu.
Zahvaljujući Jelici Reljić iz Arhiva Srbije u tršćanskim katastarskim knjigama otkrivena je zgrada u kojoj je tada bio smešten konzulat.