Kad šaka i prsti otkazuju poslušnost

Trnjenje i bol u predelu dlana, utrlost ručnog zgloba i prstiju šake, bockanje, smanjen osećaj, bol koji može da se širi čak i u lakat i rame, gubitak snage u mišićima šake praćen nesigurnošću pri hvatanju predmeta prstima u priličnoj meri mogu da poremete uobičajeni život, izazivajući, zbog svega navedenog, još i nervozu. Ovo neprijatno stanje posebno pogađa osobe koje rade za računarom jer ne znaju zbog čega se tegobe javljaju, a i one su nepredvidive. Ponekad se javljaju iznenada, a ponekad traju u kontinuitetu, otežavajući uobičajene aktivnosti.

O kakvom poremećaju se radi i šta ga izaziva, govori pukovnik profesor dr Nenad Stepić, načelnik Klinike za plastičnu hirurgiju i opekotine Vojnomedicinske akademije.

- Reč je o sindromu karpalnog kanala, koji nastaje zbog kompresije, odnosno pritiska nerva koji kroz taj kanal prolazi. Naziv karpalni potiče od karpalnih kostiju, odnosno kostiju ručja koje počinju od ručnog zgloba. Od tih kostiju u pravcu prstiju proteže se kanal u kojem je smešteno devet tetiva i nerv medijanus. Ukoliko pritisak dostigne nivo na kome nerv ne može normalno da obavlja funkciju, javljaju se trnci i osećaj žarenja u prva tri prsta i polovini četvrtog, kao i bol naročito izražen noću. Bol i trnci nekada mogu, osim u dlan i prste, da se šire i u lakat i rame. Upravo ti različiti simptomi zajedno čine sindrom. Problem ne nastaje iznenada, već mu prethodi određeni proces.

* Zbog čega dolazi do pritiska nerva?

- Pritisak ili kompresija nastaje zbog povećanja zapremine sadržaja kanala ili smanjenja zapremine samog kanala, što je ređe. Povećanje zapremine sadržaja kanala se javlja kod određenih oboljenja, kao što su reumatska, dijabetes, polineuropatije, odnosno oboljenje perifernih nerava. U ovakvim okolnostima praktično dolazi do oticanja omotača tetiva što uslovljava povećanje njihove zapremine, a može doći i do oticanja samog nerva. Osim bolesti, do promene strukture kanala mogu da dovedu i povrede, kao i prelomi u predelu ručnog zgloba.

* Kako se sindrom karpalnog kanala preciznije definiše?

- Sindrom ima jasne znake ispoljavanja u vidu noćnog bola, trnjenja prva tri prsta i polovine četvrtog, kao i gubitak snage šake, što u daljem toku bolesti može dovesti i do atrofije dlanskih mišića. Oboleli kod lekara obično dolazi sa pričom da je ujutru ustao sa nepodnošljivim bolom dužinom celog dlana i u predelu ručja, odakle dlan i počinje. Takav bol traje oko sat i po, a onda prestaje, i to spontano, kada osoba promeni položaj dlana i na taj način uspe da oslobodi nerv. Čim se nerv oslobodi bol nestaje.

* Kada se bolest javlja i ko joj je posebno sklon?

- Obično se javlja posle 40. godine. Primećeno je da je češća kod žena, ali nema preciznog odgovora zbog čega je to tako. Bolest je karakteristična za osobe koje češće ponavljaju iste pokrete kao što je, recimo, rad za računarom. Prilikom rada na tastaturi konstantno se pritiska ručni zglob, što u nekom trenutku može da dovede do kompresije u kanalu i javljanja navedenih tegoba. Međutim, da bi neko dobio sindrom karpalnog kanala, nije dovoljan samo pritisak izazvan ponavljanim pokretima. Takva osoba mora da ispunjava još neki uslov, a to znači ili da ima neko navedeno prateće oboljenje, traumu, ili nešto sasvim drugo...

* Kako izgleda pritisnut nerv?

- Oblik nerva je najčešće u vidu peščanog sata. Ukoliko je nerv u ovakvom obliku dugo pritiskan, bol je bio izuzetno jak. Operacijom, bol se u svim slučajevima gubi, jedino kod težih ostaje blaga utrnulost. Međutim, vrlo je važno da se nakon oslobađanja nerva primeni fizikalna terapija. Jedino na taj način u potpunosti može da se otkloni utrnulost i nerv oporavi. Terapija traje dve nedelje i treba da se primeni odmah nakon skidanja konaca. Međutim, kod pojedinih slučajeva bez obzira na sve preduzete vidove lečenja, bolest, ipak, može da se vrati. Primera radi, može da se vrati kod sistemskih oboljenja kao što su reumatske polineuropatije. I opet može da se javi zadebljanje ovojnica tetiva. Isto se događa i kada postoje povrede ručja, ali i neka druge bolesti.

* Koji je vaš savet za one koji posumnjaju da imaju ovaj sindrom?

- Prvo treba da odu kod lekara opšte prakse koji su dobro edukovani da ovakvo stanje konstatuju. Zapravo, na raspolaganju su im klinički testovi provokatori, uz koje mogu da posumnjaju da pacijent ima ovo oboljenje. Takvog pacijenta ne treba da zadržavaju već odmah treba da ga pošalju neurologu koji na osnovu kliničkih ispitivanja, kao i ispitivanja brzine provođenja samog nerva (EMNG), može da uspostavi preciznu dijagnozu. Nakon toga počinje lečenje.

* Kako se lečenje sprovodi?

- Kod lakših oblika lečenje je u početku konzervativno. Podrazumeva fizikalnu terapiju i davanje kortikosteroida. Kortikosteroidi se daju da bi se smanjio otok samog nerva. Osim lekova preporučuje se i nošenje specifičnih udlaga noću, da bi šaka stajala u fiziološkom položaju, jer jedino tada izostaju bol i utrnulost. U najvećem broju slučajeva kod lakših oblika ishod je dobar. Kod srednje teških i teških dolazi do popuštanja simptoma za kraći period. To je obično u trajanju od mesec dana. Međutim, ako se bolest nakon toga vrati na pređašnje stanje, nema drugog izbora osim lečenja hirurškim putem. Hirurgija podrazumeva potpuno otvaranje karpalnog kanala da bi se na nervu obavila dekompresija, odnosno oslabio ili otklonio pritisak.

ANATOMSKI IZGLED

Karpalni kanal čine osam sitnih kostiju ručnog zgloba sa donje strane, dok gornju stranu zatvara čvrsto vezivno tkivo, takozvani karpalni ligament. Kroz taj kanal iz podlaktice u šaku ulazi nerv medijanus, kao i tetive mišića koje pokreću prste. Tetive su obložene tankom ovojnicom koja ih podmazuje i olakšava njihovo klizanje i pokretanje. Ta ovojnica je osetljiva na svaki dugotrajniji napor i iritaciju. Svaki neželjeni nadražaj kao što je povreda, upala, degenerativna promena, spoljašnji pritisak na kanal, može da dovede do zadebljanja tetive i samim tim smanjivanja prostora u karpalnom kanalu, dovodeći do pritiska nerva medijanusa i posledično navedenih tegoba - ističe dr Stepić.

SAVETI ZA RAD NA RAČUNARU

Da bi se izbegao rašireni sindrom karpalnog kanala u radu sa računarima, treba se pridržavati određenih pravila. Ručjem se nikako ne treba naslanjati i pritiskati ga o sto prilikom korišćenja tastature, a da bi se olakšao rad, poželjno je koristiti podmetače za kosti ručja. Preporučljivo je i da se prave kraće pauze na svakih petnaest minuta, a na svakih sat vremena duži prekid rada. Po prestanku rada na tastaturi šake treba odmoriti u krilu ili ih pustiti pored tela - savetuje ovaj stručnjak.