Hiljadugodišnji film

MALO otkriće 54. Filmskih susreta u Nišu dogodilo se drugog festivalskog dana u okviru Pratećeg programa, kada je prikazan dugometražni dokumentarac o tradiciji kojom bi se mogla podičiti svaka svetska kultura, a koja je u nas poluzaboravljena, štaviše okružena neprijateljstvom aktuelnog režima u Crnoj Gori i agresivnih inoplemenika. Poneko zna o običaju iznošenja Svetog krsta na dan Svete Trojice na vrh planine Rumije iznad Bara u spomen na mučeničko ubistvo prvog srpskog kralja-svetitelja Jovana Vladimira, kome ima nešto više od hiljadu godina (1016) i koji preduzima srpska pravoslavna porodica Andrović iz Veljih Mikulića kod Bara.

Pročitajte još: Filmska kritika: Atmosfera i apsurdi grada u noći

Prema nepisanim, ali istrajnim pravilima obreda, Androviće prate susedi muslimani i katolici, koji ceo jedan milenijum predano održavaju ovaj kult. Ni jedni ni drugi ni treći ne bi ga dali ni za živu glavu. Po rečima Svetog Nikolaja Žičkog i mitropolita Amfilohija, Sveti Jovan Vladimir preteča je dela Svetog Save kao i i oličenje glose Svetitelja da "smo Istok Zapadu i Zapad Istoku". Otud i mučenička sudbina Vladimirovog krsta i celog srpskog martirijuma kroz vekove, koji još traje. O njemu Srbi znaju malo ili gotovo ništa.

Pročitajte još: FILMSKI FESTIVAL U VENECIJI: Sjaj holivudskih zvezda i glamur

Film Miljana Gogića ispostavlja nam celu ovu monumentalnu tradiciju u jednoj jedinoj, celovitoj i verodostojnoj pokretnoj slici, čiji su junaci današnji Androvići, potomci barjaktara stare crnogorske vojske, čuvari okrvavljenih zastava sa Vučjeg Dola. Ova slika natopljena je tonovima i nijansama drevnog srpskog primorja, još starijim maslinama i narovima iz vremena Kadma i Harmonije (po legendi osnivača Budve, čiji tumul i danas pokazuju više Bara). Svedočenja Androvića iz okoline stare srpske prestonice Skadra, od kojih doslovno zastaje dah i naviru zaboravljene praslike, otkrivaju duhovnu Atlantidu cele jedne kulture i rađaju nove emocije. Zahvaljujući pokretnoj slici ovo zaboravljeno kraljevstvo vaskrsava u jednom sinematičkom doživljaju. Ta elektronska pokretna slika u stanju je da pokrene celo kolektivno iskustvo i davno zaboravljene, a još žive predstave. Skoro čitav milenijum traje ova borba sa zubima vremena i pokretna slika (nekad kinematografski film a danas digitalni medijum) uspeva da od zaborava zaštiti vreme.


Delo "Čuvari" Miljana Gogića tiče se osnovnog pitanja "Šta je film?", koje je još davno postavio Andre Bazen. Misija filma je da od truljenja sačuva vreme, pisao je osnivač evropske estetike i teorije filma. Film je "mumija promene" kojoj je dato da bude čuvar istine i mita, ali i mašina za ponovno oživljavanje prošlosti u vidu sadašnjosti, što se u potpunosti poklapa sa misijom "Čuvara". Ontologija filma, njegovo biće, magijski je obred koji se neprestano obnavlja kroz prizore stvarnosti same. Na bočnoj projekciji, daleko od crvenog tepiha u Nišu, svedočili smo tako projavi veze između jednog malog dela i velike ideje filma.