ROMAN IZ TAMNICE: U SKZ predstavljena knjiga „Crna Gora“ Milovana Đilasa

U znamenitom “Plavom kolu” Srpska književna zadruga uvrstila je i u četvrtak predstavila roman “Crna Gora”, Milovana Đilasa (1911-1995). Ideolog, revolucionar, državnik, pisac, disident, napisao je ovo delo za samo nekoliko meseci 1958. u sremskomitrovačkom zatvoru, u kom je izdržavao višegodišnju kaznu zbog “neprijateljske propagande”.

Punih 30 godina pisac je morao da čeka da mu ovaj roman bude objavljen na srpskom jeziku, iako se još 1963. pojavio na engleskom, u Njujorku, podsetio je dr Stojan Đorđić i rekao:

- Roman ima neobičnu inovativnu formu, napisan je u tri dela, od kojih se svaki može čitati i zasebno. U prvom je prikazana Mojkovačka bitka, januara 1916, drugi deo pripoveda o sudbini trojice na smrt osuđenih Crnogoraca, koje do vešanja Austrijanci drže u kolašinskom zatvoru, a u trećem poglavlju se govori o događajima posle ulaska Crne Gore u jugoslovensku federaciju, o sukobu načelnika sreza i komandira žandarmerije, inače saboraca u ratu i prijatelja. Značaj i veličinu Mojkovačke bitke pisac predstavlja kroz likove običnih boraca koji su spremni da se žrtvuju, ali uočava i pukotine između interesa naroda i pojedinaca, odnosno vladajuće dinastije, što se prvi put dogodilo u istoriji Crne Gore.

Pročitajte još - Đilas pisao na toalet-papiru Pijade preveo deo "Kapitala"

Đilas je, istakao je Đorđić, imao književnih ambicija, pisao je kao student i kasnije kao političar. Intenzivno je pratio književni život i bio pokretač mesečnika “Nova misao” u čijoj su redakcijskom kolegijumu bili Ćosić, Krleža, Kulenović, Davičo i Mihajlo Lalić. Pisanju je prilazio vrlo odgovorno, naoružan znanjem, sa željom da mu književna dela budu oslobođena bilo kakve ideologije. Rečenica iz “Crne Gore” možda najbolje označava njegovu poetiku: “Lepota je neumoljiva kao istina”.

Milovan Đilas Foto Arhiva „Novosti“

Odlomke iz romana čitao je glumac Aleksa Radojlović, a promociji su prisustvovali i dr Aleksa Đilas, piščev sin, i akademik Matija Bećković, veliki prijatelj Milovana Đilasa.

PEČAT AUTENTIČNOSTI

U analitičnom i nadahnutom predgovoru istaknuti književni teoretičar i kritičar Branko Popović je zapisao:

- Od zadaha zatvorske smrti i neslobode Đilas se sklanjao u Šeherezadino lukavstvo pričanja. Kroz priču o ratničkim i moralnim bitkama Crne Gore utkivao je aluzije o borbi za lično, duhovno samoodržanje. Zatočenikov roman u Crnoj Gori bio je predodređen da u centar svoje priče smesti crnogorsko zatočeništvo pod austrijskom okupacijom. Tako oba zatočeništva (lično i kolektivno) stiču snagu svedočanstva, pečat autentičnosti.