Saga o despotu i apostolu

VELIKE priče i dela često se lakomisleno zaborave, a to se dogodilo i s jednim od najvažnijih događaja srpskog srednjovekovlja, kad je despot Đurađ doneo mošti apostola i evanđeliste Svetog Luke u prestono Smederevo 1453. godine.

PROČITAJTE JOŠ - Trka za blagom despota Đurđa Brankovića

Za tadašnju Srbiju bio je to znak božanskog ohrabrenja, zrak svetla kroz nadiruću osmansku tamu koja je iste godine pokrila Konstantinopolj, srce pravoslavnog sveta.

PROČITAJTE JOŠ - Božja služba posle 556 godina

- Zadivljujuća je veličina poduhvata despota Đurđa Brankovića, koji je shvatio da osim izgradnje najveće ravničarske tvrđave u Evropi, Srbiji treba i duhovna odbrana. On je došao na ideju da, kao poslednju liniju duhovne odbrane pred agresivnim nastupom Turaka, za veliki novac kupi mošti jevanđeliste Luke i položi ih u mitropolijski hram u smederevskoj tvrđavi - kaže veliki poznavalac srpske baštine Vladimir Davidović, pomoćnik ministra pravde i inicijator objavljivanja zbornika “Prenos moštiju Svetog Luke u Smederevo”.

Davidović, dr Mileta Radojević i dr Marko Nikolić su priređivači kapitalnog dela koje srpsku javnost prvi put upoznaje sa sagom o sudbini jedne od najdragocenijih hrišćanskih relikvija. To je još više o priča o ljudima koji su mošti obožavali, ali i trgovali ovim simbolom nade.

Knjiga je objavljena s blagoslovom vladike požarevačko-braničevskog Ignjatija, a uz pomoć Uprave za saradnju s crkvama i verskim zajednicama Ministarstva pravde. Posebnu težinu delu daje uvodna reč patrijarha srpskog Irineja:

- Pred nama se nalazi knjiga koja nas upoznaje s istorijom boravka moštiju Svetog apostola i evanđeliste Luke, prvog crkvenog istoričara i slikara, u Srpskoj Despotovini. Stranice ove knjige nas vraćaju u prošlost kad smo se kao narod i država snažno borili za svoju nezavisnost, pritešnjeni sa Istoka i sa Zapada. Promislom božjim, blagoverni despot srpski Đurađ Branković je došao do moštiju Svetog Luke u gradu Rogosi u Epiru, odkale ih je preneo u Srbiju. Tako je Sveti evanđelist postao zaštitnik i pokrovitelj Srpske Despotovine.

U ovom delu se nalaze prvi put prevedeni srpski hagiografski tekstovi koje su pisali očevici događaja, uključujući najstariji koji se čuva u Nacionalnoj biblioteci u Parizu. Oni otkrivaju klasično obrazovanje srpskih pisaca koji veličanstvenu ceremoniju porede s antičkim Olimpijskim teatrom. Knjiga sadrži i prvi put prevedene srednjovekovne dokumente o otimanju oko relikvije posle pada Smedereva. Oni se zbog važnosti čuvaju u Vatikanu, jer između ostalog otkrivaju i da je tad autentičnost moštiju sveca, na zahtev despota Đurđa, potvrdio svetogorski Prot, starešina monaške republike.

Dramatičan i dug put moštiju u knjizi rasvetljavaju i radovi naučnika koji su mukotrpno istraživali ovu tajnu istoriju. Naime, pošto su Venecijanci uspeli da se dokopaju moštiju Svetog Luke, iz rimokatoličkih hagiografija je potpuno izbrisan deo priče o tome da ih je despot Đurađ otkupio od Turaka i doneo u Smederevo.