DNEVNIK ZABLUDA: Trgovina teritorijom

U toku pokušaja razgraničenja sa srpskom južnom pokrajinom i pozivima za razgraničenje od Federacije BiH koji dolaze iz susedne Republike Srpske, objavljen je tender za prodaju imovine Poljoprivrednog kombinata "Beograd" (PKB). Po početnoj ceni 104,5 miliona evra investitorima je ponuđeno 16.785 hektara zemljišta, ali i imovina zavisnih društava PKB-a. Ova "poslovna transakcija" ne bi privlačila pažnju da se ne radi o preduzeću koje na teritoriji šire okoline Beograda gazduje na čak 300 kvadratnih kilometara, što je u poređenju sa površinom urbanizovane teritorije naše prestonice od 360 kvadratnih kilometara, tek nešto manje od nje. Pitanje je: da li treba kupcu PKB-a prepuštati kontrolu nad neverovatno velikom površinom gravitirajuće teritorije Beogradu i koji su rizici te prodaje?

Najveći rizik prepuštanja strateški značajne teritorije stranim ili domaćim privatnim vlasnicima je u neizvesnoj budućnosti te teritorije. Proteklih decenija, svedoci smo procesa tzv. konverzije zemljišta, gde se ono urbanističkim planovima prenamenjuje, odnosno dobija novu, komercijalnu namenu. Potencijalnom vlasniku PKB-a već sada je jasno da mu se umesto nagomilavanja dugova od poljoprivredne proizvodnje više isplati preprodaja ili izgradnja teritorije. A najbolji "poslovni potez" je konverzija - "preko noći" pretvaranje poljoprivrednog u skupo gradsko građevinsko zemljište. Primere sličnih "planskih" konverzija - trgovine teritorijom - imali smo u pretvaranju zemljišta beogradske luke u stambeno naselje ili beogradskog železničkog čvora u čuveni arapski "Beograd na vodi". Generalnim urbanističkim planovima Beograd je ukidao privredne površine i pretvarao ih u stambeno-poslovne i trgovačke. Na mestima nekadašnjih fabrika i oranica danas niču komercijalni sadržaji: stanovi i šoping-centri. Zašto bi bilo drugačije sa teritorijom PKB-a? U eri investitorskog i koruptivnog urbanizma, postoji opravdani strah da će naredni Generalni urbanistički plan "dokrajčiti" beogradsko poljoprivredno zemljište i komercijalizovati ga za strateške potrebe stranaca.

Srbija je zemlja u kojoj decenijama opada broj stanovnika. Svake godine izgubimo jedan manji grad. Ali, zajedno sa ljudima, gubimo i teritorije. Procenjuje se da je više od 300.000 hektara obradivog zemljišta, uglavnom u Vojvodini, danas u vlasništvu samo nekolicine stranih i domaćih investitora. Oni su u procesu takozvanog lendgrebinga, odnosno "otimanja zemlje", kupili u bescenje većinu najkvalitetnijeg zemljišta u Srbiji. Danas srpsko tržište hranom kontrolišu i eksploatišu hrvatske "Idea" i "Merkator", belgijski "Delez", a odnedavno i nemački "Lidl". Ne bi me iznenadilo da na svom privatnom zemljištu u Beogradu kupljenom od PKB-a, za svoje strateške planove počne gradnju nekakvog "Drugog Beograda" strana kompanija, pa čak i neka sa Kosova.