Zlatni rasadnik naših umetnika

ZA slikarskog velikana Milana Konjovića, Prag je bio i muzika i ljubav! Tako je on govorio o godinama provedenim na studijama u ovom zlatnom gradu. Konjović je samo jedan od više desetina likovnih stvaralaca koji su tu sticali znanje i veštinu, a posle uspešnog dokumentarnog filma "Prag i srpski slikari", reditelj i scenarista, i sam praški đak, Nenad Ognjenović, sabrao je njihove profesionalne i ljudske sudbine u luksuznu monografiju, sa mnoštvom reprodukcija, od kojih su neke retko viđene u našoj javnosti.

U knjizi koja se čita kao uzbudljiva zbirka priča, uz Konjovića, zastupljene su biografije naših klasika, poput Jovana Bijelića, Stojana Aralice, Koste Hakmana, Ivana Radovića... Ali tu su i lične drame nekih od njih: naš prvi impresionista Kosta Miličević umro je u bedi, iscrpljen traumama iz Prvog svetskog rata; prvi akademski slikar užičkog kraja Mihailo Milovanović, iz ideoloških razloga, bez suda i presude, dobio je 1941. metak u potiljak od partizana; slikar Borislav Bogdanović, otac čuvenog filmskog reditelja Pitera Bogdanović, uoči Drugog svetskog rata je zbog toga što je bio oženjen Jevrejkom emigrirao u Ameriku, a njegovo delo je, u zemlji iz koje je potekao, bilo osuđeno na zaborav.

PROČITAJTE JOŠ - Milan Konjović: Strastvena ljubav prema ravnici i ženama

Svako poglavlje posvećeno slikarima obrazovanim u Pragu, a među kojima su još i Pero Popović, Branko Radulović, Todor Švrakić, Miloš Golubović, Stevan Ćalić i Svetislav Vuković, posebno se osvrće na vreme kada su studirali, kao i na sve što je tada uticalo na formiranje njihove umetničke ličnosti. Dokumentarnost nadopunjuju i autentične fotografije, izvodi iz njihovih svedočanstava i diploma, novinskih članaka...

Analizira Ognjenović i razloge koji su ih vukli da pored Minhena, Beča i Pariza izaberu baš Prag. Navodi da su to i duga tradicija tamošnje Akademije likovnih umetnosti, osnovane 1799, ali i sličnost jezika, prijateljska atmosfera, činjenica da je upravo tu bio jedan od centara likovnog stvaralaštva s početka 20. veka. U Pragu je u to vreme profesor bio i čuveni Vlaho Bukovac, posebno omiljen među studentima iz naših krajeva.

- Upravo zbog njega, na studije slikarstva u Prag dolazi mnogo mladih ljudi iz svih krajeva tadašnje Jugoslavije - napominje Ognjenović. - Svi ti mladi ljudi budili su u Bukovcu osećanja vezana za rodnu grudu. Svoje studente vrlo rado je primao kod kuće, susretao se sa njima u kafanama, čašćavao ih, savetovao. Ali kada su počela predavanja na Akademiji, od svih je zahtevao isto: rad, disciplinu i, pre svega, dobar crtež.

Studente sa Balkana podržavao je, pomagao i zastupao profesor František Ženišek, koji je među srpskim studentima bio uvažavan i cenjen. Mnogi su upravo njega birali za mentora u završnim godinama studija.

U iscrpnim istraživanjima za delo koje na kapitalan način zaokružuje sve relevantne činjenice vezane za temu koja nije do sada zasebno obrađivana, Ognjenović je konsultovao, pored desetak domaćih stručnjaka, i istoričare umetnosti iz Praga, ali i iz Hrvatske i BiH. Kako je deo opusa nekih autora već dugo nedostupan našoj javnosti, jer je posle raspada Jugoslavije ostao rasut po nekadašnjim republikama, kuriozitet monografije, sigurno su reprodukcije dobijene iz Umetničke galeriji BiH i Muzeja Sarajeva, Moderne galerije iz Zagreba i HAZU, Muzeja Gacke u Otočcu, Muzeja unsko-sanskog kantona u Bihaću, Galerije Jovana Bijelića u Bosanskom Petrovcu, Muzeja Kozare u Prijedoru.

Reprodukovana su i dela koja se nalaze u Narodnoj galeriji i Galeriji glavnog grada Praga, kao i ona iz naših najznačajnijih muzeja i zbirki (Narodni muzej, MSU, Spomen-zbirka Beljanski...), i veliki broj radova iz privatnih kolekcija.

Ivan Radović, "Pijanci"

Kosta Miličević, "Crkva Svetog Save"

Stojan Aralica, "Dama u vrtu"

ŠIRILI VIDIKE

PORED slavnih srpskih slikara u Pragu su se školovali i oni manje poznati i priznati, uglavnom zaboravljeni. Prema Ognjenovićevom mišljenju, i oni su zaslužili da se nađu u monografiji, jer su otišli u svet i vratili se u Srbiju, da šire vidike... Tako da u knjizi skreće pažnju i na Ljubišu Valića (1873, Požarevac - 1950, Ženeva), Branka Jevtića (1887, Beograd - 1916, Bitolj), Milana Arsića Daskala (1885, Kragujevac - 1936, Beograd), Aleksandra Šacu Lazarevića (1889, Beograd - 1914, Gukoš), Milenka D. Đurića (1894, Zemun - 1945, Zagreb), Bosiljku Valić Jovičić (1897, Veliko Gradište - 1971, Beograd), Dušana Adamovića (1893, Sanski most - 1975, Niš), Lukjana Borislava Bibića (1898, Sremska Mitrovica - 1962, Beograd).