Slovenska minula leta

ISTORIČARI koji se bave najstarijom prošlošću Slovena često se pozivaju na delo “Nestorov letopis”, nastalo najverovatnije početkom 12. veka. Ono je poodavno prevedeno na mnoge jezike; Srbi su, međutim, svoj prevod dobili tek nedavno. Sačinio ga je Nenad Kosović, a objavio IKP “Nikola Pašić”, pod naslovom “Povijest minulih ljeta ili Nestorov ljetopis.
Nestorova hronika događaja počinje od 852. a završava se sa 1110. godinom. Opisuje, dakle, nešto više od dva i po veka slovenske, uglavnom ruske istorije. U njoj se, međutim, pominju i drugi slovenski narodi, pa i Srbi. Neznatno ali za našu istoriju dragoceno.
Biblijski narodi
“Poslije rušenja stuba (vavilonskog) i poslije diobe naroda, uzeše Simovi sinovi istočne strane, a Hamovi sinovi južne strane, Jafetovi pak uzeše zapad i sjeverne strane. Od ova naime 72 naroda bi i narod slovenski, od plemena Jafetova - Norici, koji i jesu Sloveni. Poslije mnogo vremena sjeli su Sloveni uz Dunav, gdje su danas Ugarska zemlja i Bugarska. Od ovih Slovena raziđoše se Sloveni po zemlji i nazvaše se imenima svojima po mjestima gdje sjedoše. Oni koji došavši sjedoše uz rijeku po imenu Morava, i nazvaše se Morava, a drugi se Česi nazvaše. A ovo su još ti isti Sloveni: Bijeli Hrvati, i Srbi, i Horutani (Slovenci). Kada Volosi napadoše na Slovene na dunavske, i sjedoše među njih i ugnjetavahu ih, Sloveni, pak, ovi dođoše i sjedoše uz Vislu, i prozvaše se LJasi, a od ovih LJaha nazvaše se Poljaci; drugi LJasi su - LJutiči, neki - Mozovčani, a neki - Pomorjani”.
Ovako je napisao Nestor. NJegova povest, dakle, seže sve do potopa i Nojevih sinova Sima, Hama i Jafeta. A Sloveni su, po njemu, jedan od 72 biblijska naroda. “Povijest minulih ljeta” nam govori da im je prvobitna postojbina bila Podunavlje, što danas prihvata sve više istoričara, a ne da su u podunavlje došli iz drugih krajeva.
Nestor Časni Kijevski bio je monah Kijevsko-pečorskog manastira, veoma darovit pisac i izuzetno obrazovan sveštenik, koji je poznavao mnoge savremene mu istorijske izvore i hronike. Od njega su još i “Žitije Borisa i Gljeba” (prvih ruskih svetitelja) i “Žitije Feodosija”, igumana Kijevsko-pečorske lavre. Istoričari misle da je veliki knez Svjatopolk zadužio Nestora da napiše ovaj letopis. Ali knez je umro 1113. godine, dakle pre završetka naručenog dela. NJegov naslednik Vladimir Monomah nije zbog nečeg bio zadovoljan ni Nestorom ni lavrom u kojoj je on obitavao, pa je njegovu hroniku dao igumanu Vidubeckog manastira Silvestru da je preradi. Ovaj je to i učinio, izbacivši mnogo toga što je upućivalo na izvornog autora, ali unevši u nju i neke značajne događaje. Zato danas postoje čak tri redakcije ovog dela.
Olga i Konstantin
A naš prevodilac se potrudio da prevod opremi brojnim komentarima, koji čitaoca upućuju i na događaje i na korišćene izvore, i na redakcije. Hronika je prepuna zanimljivosti i daje, kako piše B. D. Grekov, autor knjige “Kijevska Rusija”, “organski povezanu i verodostojnu sliku starog perioda ruske istorije”.
Jedna od najlepših priča je ona o krštenju Olge Kijevske u Carigradu, 955. godine i njenoj legendarnoj prosidbi. Ona je svojom lepotom osvojila srce cara Konstantina, ali ga je nadmudrila i nagovorila da je sam krsti. “I po krštenju, pozva je car i reče joj: “Hoću da te uzmem sebi za ženu”. Ona pak reče: “Kako mene hoćeš da uzmeš, krstivši me sam i kćerju me nazvavši? A kod hrišćana nema takvoga zakona i ti sam znaš“. I car reče: “Prešla si me, Olga”. I da joj darove mnoge - zlato i srebro, svilu i sasude različite, i otpusti je, nazvavši je kćeri svojom.
Nestorova hronika beleži čak i neke astronomske pojave, kao što je pojava komete Galeje 912. i 1066. godine, ili pomračenje sunca 1064. godine.
- Ako se sada prisjetimo vizantijskog pisca Teofana (715-818), koji nas u svojoj “hronici” izvještava kako su njegovi zemljaci 583. godine zaboravili tri Slovena “bez ikakve željezne bojne opreme, samo sa jednim guslama...”, onda nije čudo da su slovenske književnosti već u 9. vijeku dobile “Žitija svetog Ćirila i Metodija”, u 12. vijeku Nestorovu “Povijest minulih ljeta” i “Slovo o pohodu Igorovom”, a u 13. vijeku - Domentijanovo “Žitije Svetog Save... - kaže prevodilac Nenad Kosović, podsećajući na slovensku obdarenost za umetnost u vreme kad su je drugi narodi imali mnogo manje.