BEOGRADSKE PRIČE: Prestonički ambijenti tridesetih

Odavno je uvreženo da Beograd zovemo srpskom prestonicom, iako je ovo glavni grad Republike Srbije, a republika je državno uređenje koje nema kralja, pa samim tim - ni presto. Međutim, poznavaoci jezika odavno ne ispravljaju ovu grešku kao kobnu, već puštaju raznim autorima da umesto pojma "glavni grad" Beograd okarakterišu i kao "prestonicu". Jednostavno, to je postao deo folklora i navika koju ćemo teško iskoreniti.

Sada se vraćamo u vreme kada je grad mogao da bude označen kao prestonica, jer je Kraljevina Jugoslavija do posleratne smene vlasti imala i presto i kralja. Doduše, u vreme kada su ovi snimci nastajali država je bila obezglavljena zbog ubistva kralja Aleksandra u Marselju 1934. godine, knez Pavle je bio namesnik, a maloletni kralj Petar je čekao svoje (kasnije će se ispostaviti zlosrećno) vreme da zasedne na jugoslovenski presto.

Snimci su delo fotografa lista "Vreme", kao i ondašnjih različitih gradskih hroničara koji su delove istorije beležili držeći fotoaparat u ruci. Ta, neobična sprava bila je prilično skupocena i prestavljala je privilegiju dobrostojećih i dobro opremljenih Beograđana.

U to vreme tramvajska pruga je spajala Pozorištni trg (današnji Trg Republike") sa Slavijom, a Knez Mihailovom je "carevala" "Grčka kraljica", kafana koja je umeštena u centar ove ulice. Tada je bila među najprestižnijim, da bi danas više od decenije zjapela prazna i zapuštena, kao ruglo srca Beograda.

Tramvajska pruga se prostirala još jednim važnim pravcem - od Skupštine do Terazija, gde će se kasnije spuštati strmo ka Zelenom vencu duž Prizrenske ulice.

Pročitajte još - BEOGRADSKE PRIČE: Beograd pre dva veka

Kada već pominjemo zdanje Narodne skupštine, baš te 1939. godine novinari ispraćaju još jedan interesantan događaj - Postavljanje monumentalnih skulptura pored skupštinskog stepeništa, gde i danas stoje. Vajar Toma Roksandić je osmislio kompoziciju "Igrali se konji vrani", koja i danas stoji ispred najvažnijeg reprezentativnog zdanja u gradu. U trenutku kada fotografi uspevaju da ovekoveče postavljanje spomenika, figure konja još nisu bile dovršene - nedostajala im je glava.

Možda najšarmantniji tekst koji nalazimo u leto 1939. godine u listu "Vreme" jeste žalopojka jednog novosadskog trgovca čiji odjeci su dosegli do Beograda. Tekst je ovekovečila i živopisna fotografija nesrećnog trgovca koji naoružan sedi u pidžami usred svoje radnje.

- Neverovatan maler prati trgovca g. Mirka Fuksa, vlasnika automobilske radnje "Autokar", na Trifkovićevom trgu, koji je imao odista retko "zadovoljstvo" da mu radnja u toku šest nedelja bude četiri puta poharana. U poslednja tri slučaja pored novca lopovi su odneli i novu pisaću mašinu, jer je Fuks posle svake pohare kupovao novu mašinu. Pošto su dosadašnja policijska traganja ostala bezuspešna, to se g. Fuks odlučio da lično stražari u svojoj radnji. Zbog toga je preneo i krevet koji je postavio usred radnje.

MEDIJI I ŠTAMPA

Podsećamo da su mediji u vreme 1939. godine bili znatno oskudniji u odnosu na današnje. Štampa je imala prioritet u informisanju stanovništva, a radio program je bio u ozbiljnom uzletu kao noviji, ali brži vid pronošenja vesti i informacija.

Prvi listovi neretko su nosili u imenu i epitet "večernji", baš kao što tu tradiciju i danas čuva naš list. Suština je bila u tome da bi tokom dana novinske redakcije vredno radile na prikupljanju vesti i fotografija, a da bi najvažnije novine bile one koje bi, tako celovite, u večernjim časovima donosile najpristupačinije vesti najširem delu publike. Baš kao što je danas centralna informativna emisija na svim tv programima "Dnevnik" koji u to vreme nije mogao da postoji, baš kao i televizijski program.