Beogradske priče: Generalštab pored Pobednika

POGLED na Beograd se odvajkada menjao. Posmatrača bi često čekala drugačija zdanja i predeli od onih na koje je taman navikao.

PROČITAJTE JOŠ - Beogradske priče: Kako je Vesnik pobede stigao na Kalemegdan

Za lepši deo ove priče bili su zaduženi neumorni graditelji, a za ružniji - ratovi. A Beograd je poznat kao mesto oko kojeg se vodilo najviše bitaka u istoriji Evrope.

PROČITAJTE JOŠ - Beogradske priče: Mesto gde "spava" gradska istorija

Tako u Zavodu za zaštitu spomenika kulture grada Beograda pričamo upravo o zgradi u koju je smeštena ova institucija. A to je zgrada koju svi Beograđani lako prepoznaju, natkriljena uz "Pobenika" na vrhu Beogradskog grebena. Odatle, sa Beogradske tvrđave ova građevina "nadgleda" sve burne varoške događaje duže od jednog veka. A makar ih je ovde bilo mnogo...

Silueta

- Mali je broj sačuvanih građevina iz minulih epoha - podseća nas direktorka Zavoda Olivera Vučković. - Jedna od retkih je ova zgrada nad Jugozapadnim bedemom Gornjeg grada.Prva zgrada nad ovim bedemom podignuta je između 1902. i 1904. godine za potrebe Generalštaba srpske vojske.

Zgrada je imala sve karakteristike javnih zdanja zidanih krajem 19. i početkom 20. veka koja su reprezentovala istorijsku utemeljenost savremenih državnih ustanova.

Oštećena je u bombardovanju grada oktobra 1915. godine, a porušena nakon Prvog svetskog rata. Na njenom mestu podignut je današnji objekat.

Iako na ovom mestu danas stoji samo jedna upečatljiva zgrada, istoričar umetnosti Ljubica Radovanović podseća da je Ministarstvo vojno još 1919. godine otpočelo izgradnju dva objekta za potrebe Generalštaba. Jedan je podignut na "Bastionu 1" Jugozapadnog fronta u koji je smešten Glavni generalštab, a drugi na mestu starijeg objekta nad Jugozapadnim bedemom Gornjeg grada. U njemu je bilo smešteno Istorijsko odeljenje koje je rukovalo ratnom arhivom, prikupljalo i sređivalo građu iz ratova.

- Pretpostavlja se da su obe zgrade delo Janka Šafarika, arhitekte Građevinskog odseka Inžinjersko-tehničkog odeljenja Ministarstva vojnog - dodaje Radovanović. - Prvobitnu namenu zgrade su imale do 1928. kada se Generalštab seli u novoizgrađeno reprezentativno zdanje u Ulici kneza Miloša. Tada se u nekadašnje zgrade Generalštaba u Gornjem gradu uselio Vojni muzej, koji se u njima nalazio od 1937. do 1956. godine, nakon čega se seli u veću zgradu Vojnogeografskog institu u neposrednoj blizini. Zgrada na "Bastionu 1" Jugozapadnog fronta usled lošeg stanja je uklonjena.

Na starim fotografijama se jasno vidi njena silueta, štaviše snimci ulaza u Rimski bunar jasno nagoveštavaju građevinu iza, ali burni događaji su je izmestili u istoriju.

Od 1961. godine u preostalo zdanje uselio se Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda. Zgrada od podizanja do danas nije u većoj meri promenila spoljnji izgled.

- Karakteristična arhitektura objekta inspirisana je balkanskom gradskom arhitekturom 19. veka - zaključuju naše sagovornice. - Na objektu dominira sprat nad erkerima, rađen u bondručnom sistemu. Danas je jedan od retkih sačuvanih objekata ovog tipa na prostoru Beograda.

1934. Kraljev automobil

Kraljev automobil

ATENTAT na kralja Aleksandra u Marselju 1934. godine uneo je veliku buru u ondašnji politički život Jugoslavije, a taj zločin je u velikoj meri uzburkao i ondašnju Evropu.

Posle tog događaja zgrada današnjeg Zavoda za zaštitu spomenika bila je u sastavu Vojnog muzeja. Tih godina posebno su bili važni eksponati vezani za život Aleksandra Karađorđevića, ali i njegovu smrt.

Nedugo posle atentata Francuzi su u Beograd poslali vozilo marke "delaž" u kojem je monarh ubijen. Automobil je ovde stigao železnicom, a ondašnje vlasti su ga postavile na plato ispred zgrade, koji i danas postoji.

Tako su mnogi predratni Beograđani pamtili ovaj ambijent i po tome što su tamo poslednji put mogli da vide vozilo u kojem je ubijen kralj Ujedinitelj, kako su ga zvali u ono vreme.

ZAVOD ZA ZAŠTITU SPOMENIKA

ZAVOD za zaštitu spomenika kulture grada Beograda osnovan je 27. maja 1960. godine sa ciljem da se stara o zaštiti, čuvanju i korišćenju nepokretnog kulturnog nasleđa - spomenika kulture, znamenitih mesta, arheoloških nalazišta i prostorno kulturno-istorijskih celina na području glavnog grada Republike Srbije.

Od osnivanja do danas, kontinuiranim radom generacija arhitekata, urbanista, istoričara umetnosti, etnologa, arheologa i pravnika utvrđeno je više od četiri stotine nepokretnih kulturnih dobara, urađeno je više hiljada projekata, izvedeni su brojni konzervatorski radovi, organizovao više desetina izložbi, predavanja i konferencija i objavljeno preko sedamdeset stručnih i naučnih publikacija.