Beogradske priče: Čudotvorni lanci Beogradske crkve

MALO kome je poznato da su u Carigradu nekada postojala dva "Beograda", u kojima su stanovali srpski naseljenici, kao i da postoji Beogradska crkva.

Ovim rečima u oktobru 1938. godine počinje reportažu novinar beogradskog lista "Vreme" koji iznosi delove svog istraživanja o srpskom življu na Bosforu.

ČUDOTVORNI LEK

Đorđe Bukilica piše kako je naseljavanje Srba u Turskoj posledica stare turske politike "raseljavanja nezgodnih hrišćana", pa je tako još 1521. godine sultan Sulejman počeo raseljavanje Srba, naročito iz Beograda.

- Njih je naselio na jedno šumovito mesto odmah pored Carigrada, nedaleko od Bosfora, koje se docnije prozvalo Beogradska šuma. Po jednom starom turskom zapisu, Srbi su bili nastanjeni ovde već 1522. godine.

Citirajući isti izvor Bukilica kaže da je u ovom delu bilo čak 500 srpskih porodica.

- Srbi su se brzo snašli u Carigradu i podigli su jedno lepo selo koje je dobilo ime Beogradsko selo - nastavlja reporter. - Ono se nalazi i danas između Bujukdera i Bosfora, u blizini obale Crnog mora.

Dabome, sve ovo napisano je 1938. godine. Ali, novinar kaže da je u tom trenutku, na tom mestu zatekao mnoge koji govore turskim jezikom, ali da za sebe kažu da su Srbi!

- Nasuprot njima, oni Srbi koji su prešli u sam Carigrad i tamo obrazovali Beogradsku mahalu ne smatraju se Srbima i čude se kada im neko pomene ovo njihovo daleko poreklo. Oni tvrde da su Grci iako postoje istorijski dokazi da su potomci starih Srba.

U Beogradskoj mahali, u trenutku nastanka ove priče, postojala je crkva koju su zvali Beogradska crkva i koja je bila jedan od dokaza o poreklu samog naselja. Taj hram opisao je i Stojan Novaković 1898. godine.

- Crkva je posvećena Bogorodičinom rođenju i crkvena slava održavala se vekovima na Malu Gospojinu. Crkva je danas opkoljena visokim zidovima. Pored nje nalazi se zvonara koja je pre nekoliko godina takođe ograđena zidom. Zvonara je sva od gvožđa, a jedno zvono kupljeno je od dobrovoljnih priloga 1908. godine.

TURCI I SRBI

Ono što je crkvi dalo naročitu popularnost to su čudotvorni sindžiri (lanci) koji su na misteriozan način nestali.

Prema rečima Paskala Dimitrijevića, Srbina iz Južne Srbije koji je pre 50 godina nedaleko od ove crkve imao pekarsku radnju (dakle oko 1888.) "ovi sindžiri su bili blagosloveni i lečili su ludake svih vera".

- Lanci su stavljani kod vrata, zatim je njima vezan ludak i tako ostavljan da prenoći - beleži dalje Bukilica. - Mnogi su ostali tako vezani po tri do četiri dana po kiši i nevremenu, a posle toga bi bili - zdravi.

Neobičan i težak način izlečenja duševnih bolesnika izveštač iz Carigrada, odnosno Istanbula opisuje kao vrlo brutalan čin, jer "u početku vezani ludaci viču i zapomažu, ali pošto ne mogu da skinu lance, oni se ubrzo smire, a posle nekoliko dana postanu potpuno zdravi".

Bukilica piše da je ovo bio razlog zbog kojeg je ova crkva postala nadaleko čuvena.

- Ovde su dolazili Grci, Turci i Srbi. Dolazili su ljudi čak iz Persije i Egipta dovodeći bolesnike koje su "čudotvorni lanci izlečili". Posle su na misteriozan način ovi lanci nestali i od tada je crkva izgubila svoju popularost. Dotle su je Turci čuvali više nego Srbi.

DANAŠNjE VREME

OVAKO bi izgledao putopis kroz prošlost i sačuvane novinske priče, na požuteloj hartiji iz 1938. godine, da jedna struča ekipa Zavoda za zaštitu spomenika kulture iz Valjeva i njihovih kolega iz Pokrajinskog zavoda iz Novog Sada nije rešila da obiđe spomenike koji su ostali u Istanbulu.

Naši stručnjaci, uz pomoć Ministarstva kulture i informisanja tokom 2012, 2013. i 2015. godine odlaze put turskog glavnog grada u potrazi za srpskim spomenicima kulture.

Ekipu je predvodio istoričar mr Miloje Nikolić, a tu su bili još Slobodan Otić, Milan Marković i Milka Zlatić. Kako nam je objasnio mr Nikolić, naši eksperti su posetili Crkvu Bogorodice Beogradske u Beogradskoj mahali.

- Ovaj hram podigli su Srbi 1523. godine - kaže mr Nikolić.

- To je jednobrodna građevina koja je u dobrom stanju i odgovorno se održava. U njoj već dva stoleća ne poje na našem jeziku i u njoj se ne zbori na srpskom. O njoj se stara jedna pravoslavna arapska porodica iz Antalije u Turskoj.

Naši istraživači dolaze do još jednog interesantnog podatka: crkva je bila obnovljena 1837. godine, a taj posao su obavili Srbi iz sela Vrbe kod Aranđelovca, vrsni majstori u radu sa mermerom. n

CRKVA SVETE PETKE

NAŠE diplomate i ugledni Srbi onog doba koji su umrli u Carigradu, poput Avrama Petronijevića, Lazara Todorovića, Mare Radišić i Anke Teodorović, sahranjeni su u Crkvi Svete Petke koju je podigao Vlah Konstantin Brankovanu, za kojeg se govorilo da je bogatiji od sultana. Na ovom mestu je najstariji grob arhimandrita Samuila. Posveta na Crkvi Svete Petke pisana je ćirilicom, jer Rumuni tada nisu imali svoje pismo.

- Ovo je bila stara romejska crkva, srušena u zemljotresu 1690, i obnovljena godinu dana kasnije - kaže mr Nikolić. - Istočno rimsko carstvo su pežorativno zvali Vizantija, a Srbi su bili pod žestokim pritiskom da se izjasne kao Grci. Kada je Stojan Novaković krajem 19. veka dolazio u Bogorodičin hram, pitao je sveštenike koji su govorili grčki znaju li naš jezik, a oni su mu negativno odgovorili, ali sa suzama u očima, što je bio znak da ne smeju da priznaju srpsko poreklo.