Beogradske priče: Aleksandrov čekić udario po Žrnovu

Spomenik Neznanom junaku na Avali, kakav danas poznajemo, simbol je i poznatih i nepoznatih tokova u našoj međuratnoj istoriji i kulturi. Ono što svi znamo jeste da je spomenik podignut u čast svih stradalih ratnika i nedužnih civila iz Prvog svetskog rata.

Nepoznatim ili manje poznatim razlozima nastanka ovog monumenta posvećena je ova priča...

„Sahrana“ Žrnova

Do početka izgradnje današnjeg spomenika, Neznani junak je bio sahranjen ispod piramidalnog spomenika, odakle je premešten na vrh Avale. Tada je kralj Jugoslavije Aleksandar Karađorđević odlučio da spomenik bude ovde, a samo nekoliko meseci pre atentata u Marselju, položio je kamen temeljac za novu građevinu.

Pre toga, s vrha Avale morao je da bude uklonjen prastari grad Žrnov, koji je vekovima čuvao prilaze gradu i bio neobično važno utvrđenje svim prethodnim vlastodršcima Beograda.

Kako nam je objasnio istoričar Radovan Damjanović, Meštroviću je trebalo „belo platno“ na kojem bi iscrtao siluete prikaza koji je želeo, a stari grad, koji bi i danas bio jedan od simbola prestonice, tada je upokojen.

Jedno podsećanje govori da je najveći međuratni skup slobodinih zidara, ili masona, održan upravo u Beogradu 1926. godine, i da su se svi učesnici fotografisali na Avali. Na najvišoj tački najbliže beogradske planine, koja je trebalo da posluži kao zarubljena masonska piramida, kralj Aleksandar je odlučio da napravi ovaj spomenik. Na vrhu takve piramide, Meštrović je postavio monument koji je silno podsećao na grobnicu persijskog cara Kira, čiji mauzolej mu je poslužio kao inspiracija.

Udar srebrnog čekića

Ceremonija prilikom koje je postavljen kamen temeljac danas nam govori o tome šta je tačno bila ambicija kralja Aleksandra.

On je položio kamen temeljac držeći srebrni čekić u ruci, što je tipično slobodnozidarski obred, pa je fotografija sa tog događaja mnogo vrednija od bilo kojeg teksta koji bi novinar mogao da upriliči, prateći ovaj događaj.

Fotografije pokazuju kraljev dolazak na Avalu toga dana, kao i detalje njegovog boravka. Nažalost, ime autora nije sačuvano, ali jesu upečatljivi detalji kraljeve posete.

Priča još više dobija na značaju zbog podatka da je Aleksandar Karađorđević nekoliko meseci posle ovog čina ubijen u Marselju, tako da se ove fotografije ubrajaju među poslednje na kojima je snimljen.

To je bio potpuno nekonvencionalan i neouobičajen način oslovljavanja između vladara onog (i ovog) doba, ali je među masonima potpuno prirodan, jer se međusobno oslovljavaju sa „brate“.