Muzej 25.maj: Jugoslavija od početka do kraja

U MUZEJU "25. maj", na 1600 kvadratnih metara, danas u podne, na dan kada je 1918. proglašeno ujedinjenje i Kraljevina SHS, otvara se izložba "Jugoslavija od početka do kraja". Posvećena je zemlji koja je više puta nastajala i nestajala, menjala ime i granice, političko i društveno uređenje, bila obeležena izuzetnom kompleksnošću nacija i vera, kultura i običaja na srazmerno malom geografskom području. Hvaljena i osporavana, izgrađivana i potkopavana, krajem 20. veka je nestala sa geografske i političke mape sveta, ali njeno nasleđe i danas snažno utiče na živote ljudi sa ovog prostora.

Ideja izložbe zato nije da se hronološki prikaže sled najvažnijih događaja, nego da se obrade važni fenomeni i elementi koji su obeležili društva na području koje se tokom više od 70 godina zvalo Jugoslavija.

Ovaj poduhvat započinje "Ličnom kartom Jugoslavije".

Kao dokaz da se ideja o zajedničkoj državi južnih Slovena rodila kroz stvaranje zajedničkog kulturno-umetničkog prostora, u ovoj postavci svedoči prepiska Nadežde Petrović i Ivana Meštrovića, a povodom organizovanja jugoslovenskih izložbi i umetničkih kolonija još 1904. godine.

Tu su i pisma slovenačkih umetnika Jakopiča i Jame... ali i misli nosilaca jugoslovenske ideje: Jovana Cvijića, Štrosmajera, Hinka Hinkovića, Jovana Skerlića. Uz "ličnu kartu" obrađeni su i događaji, koji su, između dva svetska rata, destabilizovali zemlju - atentati na Stjepana Radića i na kralja Aleksandra.

Zasebnu celinu čine "Narodi Jugoslavije" sa svim sličnostima i razlikama. Kroz izložene udžbenike se može naslutiti da je kralj Aleksandar mnogo više nego kasnije Tito, promovisao integralno jugoslovenstvo, dok popisi stanovništva pokazuju da se rubrika "Jugosloven" pojavljuje tek 1971.

U delu "Jugoslavija u svetu - svet u Jugoslaviji" izostavljena je priča o nastupu kraljevine, a potom i federativne Jugoslavije na velikim međunarodnim izložbama. Nažalost, jer su najviša međunarodna priznanja našim umetnicima na najbolji način afirmisala obe Jugoslavije.

Izložba prikazuje i lica i naličja različitih režima kroz segmente o represiji u vreme kraljevine i kasnije. Prvi put pred našom publikom biće prikazan i hrvatski film o Golom otoku. Uz priču o ekonomskom i društvenom razvoju prikazuju se i periodi krize iz tridesetih i osamdesetih. Uvod u krvavi raspad Jugoslavije ratom iz devedesetih, predstavljen je porastom nacionalizma, propagandom HRT i RTS...

Ovu intrigantnu izložbu uglavnom čine dokumentarni materijali - fotografije i tekstovi, video snimci.

Ali, predstavljen je i niz trodimenzionalnih eksponata među kojima je i petokraka skinuta sa Starog dvora, kojom se izložba i završava.

SVETSKI KALKULATOR I KIOSK

JEDAN od objekata na izložbi je i mehanički kalkulator Davora Grinvalda, slovenačkog dizajnera, koji je inače i eksponat prestižnog njujorškog Muzeja moderne umetnosti. U istom muzeju od 1971. je i dobro poznati "crveni kiosk" PKB-a, ali organizatori izložbe nisu uspeli da pronađu dobro očuvani primerak.